بزرگنمایی:
ترامپ پیشاپیش نسبت به دوره اول ریاستجمهوریاش موضع ملایمتری نسبت به ایران اتخاذ کرده است. در آن دوره، او ایران را بزرگترین تهدید برای منافع آمریکا در خاورمیانه و بزرگترین حامی تروریسم دولتی میدانست.
پایگاه خبری نوید تربت: http://www.navidtorbat.ir
غریزه معاملهگری ترامپ و سبک پرخاشگرانهاش در مذاکرات میتواند به نتیجهای مثبت منجر شود؛ یعنی اجتناب از جنگ با ایران و تضعیف تندروها در واشنگتن، تهران و تلآویو. ترامپ پیشاپیش نسبت به دوره اول ریاستجمهوریاش موضع ملایمتری نسبت به ایران اتخاذ کرده است. در آن دوره، او ایران را بزرگترین تهدید برای منافع آمریکا در خاورمیانه و بزرگترین حامی تروریسم دولتی میدانست.
گاردین در مطلبی به قلم محمد بَزّی، استاد روزنامهنگاری در دانشگاه نیویورک و مدیر مرکز خاور نزدیک هاگوپ کِوورکیان نوشت: دونالد ترامپ بهطور یکجانبه ایالات متحده را از توافق هستهای با ایران خارج کرد و تحریمهایی را که اقتصاد ایران را فلج کرد، دوباره اعمال نمود. او توافق سال 2015 را که ایران پس از سالها مذاکره با شش قدرت جهانی امضا کرده بود، پاره کرد. طبق آن توافق، تهران برنامه هستهای خود را محدود میکرد و در عوض از تحریمهای بینالمللی رهایی مییافت. ترامپ اصرار داشت که میتواند توافقی بهتر از آنچه دولت باراک اوباما به دست آورده، مذاکره کند.
در ادامه این مطلب آمده است: امروز، در دومین دوره ریاستجمهوریاش، ترامپ مشتاق است توافقی را اصلاح کند که حدود هفت سال پیش آن را نابود کرده بود.
اگرچه سیاست خارجی کلی ترامپ آشفته بوده و متحدان سنتی آمریکا در اروپا و دیگر مناطق را از خود دور کرده، اما او اکنون فرصتی برای رسیدن به توافق با ایران دارد؛ توافقی که جو بایدن از دستیابی به آن ناتوان بود. از زمان خروج ترامپ از توافق اولیه، ایران بیش از هر زمان دیگر به آستانه ساخت سلاح هستهای نزدیک شده است. طبق گزارش آژانس بینالمللی انرژی اتمی (IAEA)، ایران به اندازه کافی اورانیوم با غنای نزدیک به سطح تسلیحاتی انباشته کرده که برای ساخت شش بمب هستهای کافی است. با این حال، تحلیلگران معتقدند حتی پس از دستیابی به اورانیوم لازم، ایران هنوز به حدود یک سال زمان نیاز دارد تا یک کلاهک هستهای قابل نصب بر موشک بالستیک بسازد.
ماه گذشته، ترامپ نامهای به رهبر ایران، آیتالله علی خامنهای، ارسال کرد و اعلام کرد که آمریکا مایل به مذاکره برای توافقی جدید است. او سپس تهدیدی علنی کرد که اگر ایران وارد مذاکرات نشود، با «بمبارانهایی مواجه خواهد شد که هرگز نظیر آن را ندیده است». پس از این تهدیدها و اعزام نیروهای بیشتر آمریکایی به خاورمیانه، ارتش ایران هشدار داد که در صورت هرگونه حمله، پایگاههای آمریکا در منطقه را هدف قرار خواهد داد.
با این وجود، رهبران ایران با مذاکرات غیرمستقیم، نه مستقیم، موافقت کردند. ترامپ استیو ویتکاف، سرمایهگذار املاک و فرستاده ویژه خود را برای رهبری تیم مذاکرهکننده آمریکا به عمان فرستاد تا با مقامات ارشد ایرانی، از جمله وزیر امور خارجه عباس عراقچی، بهطور غیرمستقیم گفتگو کنند. دو دور مذاکره در ماه جاری با میانجیگری عمان برگزار شده و تیمهای مذاکرهکننده قرار است این آخر هفته دوباره در مسقط، پایتخت عمان، برای گفتگو درباره جزئیات فنی توافق احتمالی دیدار کنند.
اگرچه هر دو طرف در هفتههای اخیر لحن خود را تعدیل کردهاند، موانع بزرگی همچنان وجود دارد؛ از جمله تندروها در تهران و واشنگتن، و همچنین مخالفت دولت راستگرای بنیامین نتانیاهو در اسرائیل، که سالها تلاش کرده روند مذاکرات میان آمریکا و ایران را تضعیف کند. مهمترین مانع، احتمال اصرار دولت ترامپ بر انهدام کامل برنامه هستهای ایران است – مدلی موسوم به «مدل لیبی»، که به حذف برنامه تسلیحات هستهای آن کشور در سال 2003 منجر شد. اما این تصمیم، اهرم فشار معتبری را از معمر قذافی، دیکتاتور وقت لیبی، سلب کرد و در نهایت زمینهساز سرنگونی و کشته شدن او در جریان خیزشهای بهار عربی در 2011 شد.
برخی از تندروهای سیاست خارجی در واشنگتن، از جمله مشاور امنیت ملی ترامپ، مایکل والتز، و وزیر امور خارجه، مارکو روبیو، همچنان خواهان چنین رویکرد حداکثری هستند – رویکردی که بازتابدهنده خواست نتانیاهو است، مبنی بر اینکه ایران باید بهطور کامل زیرساختهای غنیسازی خود را از بین ببرد. در صورت پافشاری ترامپ بر این مسیر، مذاکرات احتمالاً فروخواهد پاشید و گزینه حمله نظامی در دستور کار قرار میگیرد.
ایران صراحتاً اعلام کرده که حاضر نیست برنامه هستهای خود را بهطور کامل متوقف کند، اما به رویکردی مبتنی بر راستیآزمایی – مشابه توافق 2015 – پایبند خواهد بود. آن توافق، محدودیتهایی جدی بر توان غنیسازی ایران اعمال میکرد و تحت نظارت شدید بازرسان بینالمللی بود. به نظر میرسد برخی از مشاوران ترامپ، از جمله ویتکاف و معاون رئیسجمهور جیدی ونس، از این رویکرد حمایت میکنند.
رهبران ایران ظاهراً این پیام را دریافت کردهاند – و تلاش کردهاند با احترام گذاشتن به ترامپ، او را مجاب کنند. ویتکاف در مصاحبهای با تاکر کارلسون، مجری رسانهای راستگرا، گفت: «من فکر میکنم ترامپ میخواهد با احترام با ایران برخورد کند. او اگر بتواند، میخواهد با آنها اعتماد بسازد.»
در مقالهای که عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، در 8 آوریل در واشنگتنپست منتشر کرد، او مستقیماً خطاب به ترامپ نوشت و شکست مذاکرات قبلی را ناشی از «نبود اراده واقعی در دولت بایدن» دانست. عراقچی با اشاره به میل ترامپ به تبدیل شدن به صلحطلبی که جنگهای بیپایان آمریکا را خاتمه میدهد، نوشت: «ما نمیتوانیم تصور کنیم که پرزیدنت ترامپ بخواهد به رئیسجمهور دیگری تبدیل شود که درگیر یک جنگ فاجعهبار در خاورمیانه شده است.»
او همچنین به شهرت ترامپ بهعنوان یک معاملهگر اشاره کرد و گفت توافقی دیپلماتیک با ایران میتواند «فرصتی یک تریلیون دلاری» برای شرکتهای آمریکایی فراهم آورد. به نظر میرسد رهبران ایران دریافتهاند که ترامپ دوست دارد سیاست خارجیاش را بهعنوان تلاش برای کسب منافع اقتصادی برای آمریکا معرفی کند.
در این شرایط، غریزه معاملهگری ترامپ و سبک پرخاشگرانهاش در مذاکرات میتواند به نتیجهای مثبت منجر شود؛ یعنی اجتناب از جنگ با ایران و تضعیف تندروها در واشنگتن، تهران و تلآویو. ترامپ پیشاپیش نسبت به دوره اول ریاستجمهوریاش موضع ملایمتری نسبت به ایران اتخاذ کرده است. در آن دوره، او ایران را بزرگترین تهدید برای منافع آمریکا در خاورمیانه و بزرگترین حامی تروریسم دولتی میدانست.
ترامپ در آن زمان به دلایل متعددی خواهان نابودی توافق هستهای بود، از جمله اینکه آن را یکی از دستاوردهای بزرگ اوباما میدانست و از آن بیزار بود. مشاورانی نیز در اطراف او بودند که خطر ایران را پررنگ جلوه میدادند؛ از جمله ژنرال اچآر مکمستر (مشاور امنیت ملی) و جیمز متیس (وزیر دفاع)، که هر دو در عراق با شبهنظامیان وابسته به ایران جنگیده بودند. بعداً، ترامپ جان بولتون، نومحافظهکار و حامی سرسخت حمله به عراق در سال 2003 را نیز بهعنوان مشاور امنیت ملی منصوب کرد.
اما در دوره دوم ریاستجمهوریاش، ترامپ بیشتر نومحافظهکاران را از دولت خود حذف کرده است. او همچنین به این نتیجه رسیده که نتانیاهو ممکن است بهمانند دوران اوباما و بایدن، بزرگترین مانع توافق با ایران باشد. اعلام عمومی برنامه مذاکرات جدید با ایران در حالی صورت گرفت که نتانیاهو در کنار ترامپ در کاخ سفید نشسته بود. نخستوزیر اسرائیل به واشنگتن سفر کرده بود تا برای محصولات صادراتی اسرائیل از ترامپ معافیت تعرفهای بگیرد، اما در نهایت دست خالی و تحقیرشده بازگشت، چراکه ترامپ در همان جلسه خبر از مذاکره با ایران داد. این اقدام پیام روشنی برای رهبران ایران بود: ترامپ اجازه نخواهد داد نتانیاهو، همچون گذشته، او را تحتفشار قرار دهد.
اگر ترامپ در برابر فشار نتانیاهو، جمهوریخواهان تندرو و حتی برخی از مشاوران خودش مقاومت کند، ممکن است بتواند توافقی چشمگیر با ایران حاصل کند – و بحرانی را که خودش آغاز کرده بود، پایان دهد.