بزرگنمایی:
پایگاه خبری نوید تربت: http://www.navidtorbat.ir
نوید تربت- علیرضا حسینی مقدم: "محمدحسین حاج مراد" معروف به "مندسین نامراد" از جمله شخصیت‌های گمنام تاریخ منطقه تربت‌حیدریه است که در کتاب‌های تاریخ رسمی این منطقه سخنی از وی به چشم نمی‌خورد و آن چه از نام و پیشه وی به یاد مانده تنها تاریخی شفاهی هست و بس.
جغرافیای سیاسی منطقه تربت‌حیدریه:
زمانی تربت‌حیدریه شامل؛ شهرستان‌های تربت‌حیدریه، زاوه، مه‌ولات، رشتخوار و خواف بود که از دهه 30 خورشیدی به تدریج هر کدام از این شهرستانها از بدنه تربت‌حیدریه تفکیک شده و خود به یک شهرستان مستقل تبدیل شدند.
رشتخوار نیز از جمله شهرستان‌های خراسان رضوی است که زمانی یکی از بخش‌های شهرستان تربت‌حیدریه محسوب می شد اما در دوران مجلس ششم و توسط نماینده وقت "غلام‌حیدر ابراهیم بای سلامی" به شهرستان مستقل ارتقاء یافت.
مندسینی که 2 بار نامراد شد:
تفکیک شهرستان رشتخوار از حوزه سیاسی تربت‌حیدریه موجب شد، مندسین نامراد برای بار دوم به لحاظ هویتی نامراد و در زمره تاریخ سازان مهجور مانده خراسان رضوی بشود.
هر چند امروز خانواده وی در شهرستان رشتخوار زنده هستند، اما تحولات تاریخی معاصر ایران اجازه نداد وی آن طور که باید و شاید معرفی و نام و یاد او در زمره تاریخ سازان خراسان بزرگ جای گیرد.
مندسین نامراد کیست؟
بنا به اظهارات نوه برادری (عباس) مندسین: مرادبیک خان از سران لشکر سپاه نادرشاه بود که بعد مرگ نادرشاه به سال1126 هجری خورشیدی لشکر از هم پاشید و ایشان در منطقه رشتخوار از توابع تربت‌حیدریه سکونت می‌گیرد و املاک فراوانی از باغ‌ها، مزا رع و قنات‌ها در زیدآباد، جعفرآباد، احمدآباد، نوغاب و خود رشتخوار خریداری می‌کند.
علی مرادزاده افزود: به تدریج وی به عنوان یکی از ملاکان بزرگ منطقه مطرح و از نسل او پسری به دنیا می‌آید به نام عباس که وی نخستین فرزند خود را به نام و یاد پدرش مراد نامگذاری می‌کند تا از این طریق نام و یاد اجدادش در تاریخ زنده بماند.
وی گفت: او که از ثروتمندان مطرح رشتخوار بود، بعد سفر زیارتی به مکه و عتبات عالیات، به حاجی مراد معروف شد و از وی هشت فرزند شامل چهار پسر و چهار دختر به دنیا می‌آیند که نام نخستین فرزندش عباس بود که جد خاندان مرادزاده است.
مرادزاده اظهار کرد: پسران دیگر وی به ترتیب کربلایی کاظم، حاج حسن و پسر چهارمش محمدحسین معروف به (مندسین نامراد یا نوداماد) و چهار دخترش نیز به ترتیب معصومه، فاطمه، زبیده و شهربانو می‌باشند.
مدرس رشته هنر مراکز آموزش عالی (ثامن الحجج و شهید بهشتی مشهد و نیز علمی کاربردی تربت‌حیدریه و) در ادامه گفت: مندسین فرزند حاجی مراد مرادزاده و ماه نسا مرادی است و جوانی وی همزمان با وزارت سیدضیا الدین طباطبایی، رضا خان، قوام‌السلطنه و کلنل محمدتقی خان پسیان فرمانده ژاندارم خراسان است، می‌باشد.
مرادزاده افزود: از سوی دیگر قوام‌السلطنه بخاطر بازداشتش توسط کلنل محمدتقی خان پسیان و انتقال او به زندان تهران در دوره احمدشاه، کینه کلنل را به دل می‌گیرد و بعد آزادی از زندان، دشمن کلنل شده و نظر پایتخت را نیز بر علیه وی که آن زمان فرمانده خراسان بود، جلب می‌کند.
وی با بیان اینکه قوام‌السلطنه ابتدا دستور می‌دهد محمدتقی پسیان خود را به تهران معرفی و تسلیم کند و کلنل تسلیم نمی‌شود، گفت: همزمان بلشویک‌های روس به ایران هجوم می‌آورند و حتی ارتش روس تا منطقه رشتخوار و خواف نفوذ می‌کند.
مرادزاده تصریح کرد: کلنل که مدافع خراسان و مورد تحریم آذوقه و نیرو از جانب تهران قرار می‌گیرد، دستور تشکیل هنگ مردمی می‌دهد و این در حالی است که از سوی دیگر قوام‌السلطنه خوانین خراسان را علیه کلنل می‌شوراند.
این معلم آموزش و پرورش اظهار کرد: کلنل برای مقابله با روسها از یک سو و نیز در مقابل خوانین، اقدام به ایجاد و بسیج هنگ مردمی و جذب نیرو می‌کند.
مرادزاده با بیان اینکه به دلیل عرق ملی و حس وطن پرستی مندسین به عضویت هنگ کلنل درمی‌آید، افزود: این در حالی است که در آستانه ازدواج با دختر "صفر" (اطلاعات بیشتری در دست نیست) قرار دارد و به خاطر اختلافی که بر سر جهیزیه پیش می‌آید، مراسم عروسی بهم می‌خورد.
وی تصریح کرد: این اتفاق بر این جوان سخت گران می‌آید و بعد از بهم خوردن مراسم عروسی و خدشه دار شدن غرورش، خود را در خانه حبس و حتی بارها تفنگ حاجی مراد را برسینه می گذارد تا خود را بکشد و ننگ ناز کردن عروس را بر خود بشوید.
این پژوهشگر تاریخ محلی گفت: در همین زمان جارچی‌ها در بازار رشتخوار جار می‌زنند هر کس می‌خواهد در رکاب کلنل محمد تقی پسیان بجنگد، روانه سنگان شود زیرا سنگان در آن دوران به قلعه نظامی و آذوقه کلنل تبدیل شده بود.
مرادزاده افزود: مندسین بهتر دید همراه دایی خود امیر و چند تن از جوانان شهرستان به سنگان رفته و به عضویت هنگ مردمی کلنل در روستای سنگان رشتخوار درآید.
وی اظهار داشت: حین جنگ با روسها مندسین تیر خورده و کشته شد و به تعبیر امروزی بومیان این خطه شهید می‌شود.
مرادزاده گفت: خبر کشته شدن مندسین را به خانواده می‌دهند و آنها سراسیمه به سنگان رفته و با جنازه فرزندشان مندسین حاج‌مراد به رشتخوار بازمی‌گردند.
به گفته نوه برادری مندسین: سراسر رشتخوار به خاطر مرگ وی سیاهپوش و عزادار می‌شوند و پیکر وی را در قبرستان رشتخوار دفن می‌کنند.
مرادزاده در ادامه گفت: غم فراق فرزند برای مادرش ماه‌نسا همسر حاج‌مراد که زن شاعر و هنرمندی بود، بسیار گران تمام شده و او در سوگ فرزندش اقدام به سرودن "لالایی" بسیار اندوهناکی می‌کند که امروزه تبدیل به آواز فلکلور این خطه شده و در زمره آواها و لالایی‌های مطرح موسیقی مقامی خراسان و ایران است.
متن کامل این سروده به شرح ذیل است:
مندسین نامرادم ننه
مهرت نمره از یادم
این ماه نبود و اون ماه بود
ننه سینه‌ی مندسین پرما بود
پاشنه گیوه را کشیدم
از علی‌آباد هم دویدم
به سر سنگو که رسیدم ننه
مندسین مر ندیدم
مندسین نو دامادم ننه
غمت نمره ز یادم
د سر تنور رجبعلی ننه
گله‌ی خوردی و منه لی(نالیدن)
گلوله‌ش گلوله‌ی برنو بود ننه
مندسین مو ده خو بود.
د اون اطاق گچکاری
ننه خونات ریخته روی قالی
لای لای لای لای لای لای لا لای لای
مرادزاده در بخش دیگری گفت: بخاطر رشادت‌ها و ارزشی که کلنل محمد تقی خان پسیان در بین مردم منطقه داشت بعد کشته شدن او، مادرانی زیادی با افتخار نام وی را بر فرزندان خود می‌گذاشتند که در اصطلاح محلی "کرنیل" خطاب می‌شوند و تعداد معدودی از این نام هنوز در این منطقه شنیده می‌شود.
تا امروز برای ثبت این واقعه تاریخی کاری انجام نشده
وی همچنین افزود: هر چند از هیچ مسوولی گله نداریم، اما تا امروز برای ثبت این واقعه تاریخی که خود سندی از رشادت‌های مردم این خطه است و همچون حماسه میرزا کوچک خان در شمال و رییس علی دلواری در جنوب دارای ارزش تاریخی است، هیچ اقدامی نه از سوی مسوولان تربت‌حیدریه و نه از سوی مسوولان رشتخوار صورت نگرفته‌است.
مرادزاده با بیان اینکه ماه‌نسا مادر مندسین 50 سال پیش بسوی فرزندش شتافت، گفت: 2 سال قبل برای ثبت لالایی‌های وی در میراث فرهنگی اقدام کردیم که البته هنوز به نتیجه نرسیده‌است.
وی تصریح کرد: سه سال قبل بر سر مزار وی نیز سنگ قبر و لوح یادبودی با شرح جنگ کلنل که بین مردم به جنگ کرنیل معروف است، نصب کردم که البته سنگ قبر نخستین توسط خواهرزاده تعویض شده بود.
به گفته مرادزاده: اکنون برخی عموزادگان دختری و پسری ایشان در تربت‌حیدریه زندگی می‌کنند.
آبان امسال نمایش "اَرمون به معنی آرزو" در ژانر تاریخی که به بخشی از لایه‌های پنهان تاریخی مبارزات مردم منطقه تربت‌حیدریه (تربت‌حیدریه، زاوه، مه‌ولات، خواف و رشتخوار) در برابر اشغالگری روسها اختصاص داشت، توسط "امیر قربانی" در تالار اندیشه تربت‌حیدریه به روی صحنه رفت.
فاطمه نخعی رییس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی تربت‌حیدریه اظهار کرد: در این نمایش آیینی ضمن معرفی بخشی از تاریخ مبارزاتی مردم منطقه تربت‌حیدریه، به معرفی بخشی از مراسم آیینی این خطه با محوریت ناکامی در یک رابطه عاطفی، پرداخته شد.
رییس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی رشتخوار نیز گفت: مندسین از مفاخر این خطه است سنگ مزار جدیدی که هم که بر مزارش نصب شده، از سوی انجمن مفاخر اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی رشتخوار است.
مهدی یپرم افزود: حتی متن نمایشنامه ای را هم که همکاران ما در تربت‌حیدریه به روی صحنه بردند را ما تایید کردیم.
وی گفت: البته در پیوند با معرفی این شخصیت، اکنون در حال ساخت یک مستند تلویزیونی هستیم.