بزرگنمایی:

پایگاه خبری نوید تربت: http://www.navidtorbat.ir

علیرضا حسینی مقدم

دو اصله درخت قدیمی از نوع "بید و بادام" در بکاول وجود دارند که بنا بر باوری کهن در میان اهالی، دارای قدرت شفابخشی به خصوص باروری برای زنان نازا هستند.

روستای "بکاول" بخش مرکزی شهرستان تربت‌حیدریه یکی از جذابیتهای طبیعی و فرهنگی گردشگری واقع در خراسان رضوی است که در صورت معرفی مناسب و تامین زیرساختهای لازم، قابلیت تبدیل به یک مقصد گردشگری موفق را دارد.

بکاول روستایی است واقع در دهستان بالاولایت شهرستان تربت‌حیدریه که در کیلومتر20 جاده تربت‌حیدریه - مشهد و فاصله شش کیلومتری از جاده اصلی پس از روستای کامه‌علیا قرار دارد.

"بکاول" بخاطر شرایط آب و هوایی مناسب، چشم‌اندازهای طبیعی زیبا، منطقه‌ای شاخص در زمینه گیاهان دارویی، بافت قدیمی روستا با خانه‌هایی طبقاتی از سنگ و گل به سبک ماسوله گیلان، درخت بید 350 ساله و همچنین اثری طبیعی موسوم به "درخت باروری" یک ظرفیت بالقوه برای جذب گردشگران است.

کوههای اطراف این روستا هم نظیر "بکاول، سبزآباد و عماد یا شصت‌دره" که از مرتفع‌ترین نقاط شهرستان تربت‌حیدریه هستند با دامنه‌های سرسبز در بهار و تابستان و پوشیده از برف در فصل زمستان مکان مناسبی برای طبیعت‌گردان و کوهنوردان در همه فصول سال است.

جمعیت و اقتصاد  

بانویی که سمت دهیاری بکاول را بر عهده دارد، به خبرنگار ایرنا گفت: این روستا 109 نفر جمعیت در قالب 48 خانوار و یک باب مدرسه‌ با سه دانش‌آموز دارد.

عاطفه نمازی افزود: علاوه بر محصولات کشاورزی شاخص همچون گیاهان دارویی و زرشک وحشی که به صورت خودرو در این آبادی می‌رویند، سیب قرمز، ریواس، گوجه سبز، زردآلو، آلو، انگور، گلابی، گردو، بادام، انواع محصولات جالیزی و همچنین زراعی نظیر زعفران، گندم، جو، سیب‌زمینی و نخود از دیگر تولیدات این خطه هستند.

وی آسیاب آبی قدیمی، دامپروری به خصوص پرواربندی یا چاق کردن بره‌های نر یک ساله و فروش آنها را از دیگر فعالیتهای شاخص در بکاول ذکر و بیان کرد: همین موضوع موجب یک رسم دیرین در بکاول شده که طبق آن بزرگ هر خانواده یک راس گوسفند را تا زمستان برای خود نگه می‌دارد و سپس اعضای خانواده و فامیل را برای مراسم "قورمه خوران" به منزلش دعوت می‌کند.

دهیار بکاول به غذاهای محلی این روستا نیز اشاره و بیان کرد: انواع آش، اشکنه، بلغورشیر و انواع غذاهای تهیه شده از فراورده‌های دامی مانند شیربرنج و قورمه از جمله مهمترین غذاهای رایج در این خطه همراه با انواع ماست، دوغ و کشک هستند.

درخت باروری

دو اصله درخت قدیمی از نوع "بید و بادام" در بکاول وجود دارند که بنا بر باوری کهن در میان اهالی، دارای قدرت شفابخشی به خصوص باروری برای زنان نازا هستند لذا به محلی تبدیل شده که همه‌ساله جمعیتی برای دخیل بستن به این درختان روانه بکاول می‌شوند. طبخ و توزیع غذاهای نذری هم در کنار این دو اصله درخت در زمانهایی خاص از سال نیز رواج دارد.

دهیار روستای بکاول در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: روایتی غیرمکتوب، غیرمستند و تنها در قالب تاریخ شفاهی از گذشتگان رسیده مبنی بر اینکه در دامنه کوه سبزآباد مزار سه بردار با نام محلی "مزار سه برار" به شکل سه شیار در دامنه کوه قرار دارد. بر اساس نقل برجای مانده از گذشتگان، سه برادر متدین هنگام گریز از دست دشمن در کوه سبزآباد به سنک مبدل و به صورت سه شیار در همانجا مدفون شده‌اند.

وی افزود:  علت احترام اهالی نسبت به این درختان در تامین آب شرب و کشاورزی روستا از چشمه جاری از این نقطه می‌باشد که هیچگاه خشک نشده‌ است. مردم هر سال بساط پخت غذای نذری را در همین محل برپا کرده و به درختان بید و بادام برای حاجت‌روایی دستمال بسته و نذر و نیاز می‌کنند.

خانم نمازی ادامه داد: با وجودی که این درختان فاقد هویت مستند هستند اما برای اهالی بسیار مقدس جلوه کرده و نسبت به آن احترام و اعتقادی خاص دارند.

یک پژوهشگر فرهنگ محلی تربت‌حیدریه که خود اهل روستای بکاول است نیز به خبرنگار ایرنا گفت: گردشگران و بومگردان این روستا در محل خروجی چشمه آب واقع در دامنه کوه با دو اصله درخت بادام و بید مواجه می‌شوند که تعدادی زیادی پارچه توسط اهالی به آنها بسته شده ‌است.

دکتر ملک‌حسین دلاور افزود: بستن پارچه به این دو اصله درخت ریشه در باورها و اعتقادات سنتی مردم روستای بکاول دارد مبنی بر اینکه محل دفن پیر و مرشدی خداشناس و مقرب درگاه الهی است لذا مردم برای رفع حاجات خود به آن مراجعه و ضمن روشن کردن شمع و بستن پارچه به این درختان، حاجات خود را با وساطت پیر مزار از خداوند طلب می‌کنند.

وی ادامه داد: با وجود چنین باوری، سند رسمی و شجره‌نامه‌ای در این باره که فرد یا امامزاده‌ای در این محل دفن باشد ‌وجود ندارد لذ به نظر می‌رسد علت توجه معنوی به این مکان همچون بسیاری از دیگر روستاهای ایران، خروج و تامین آب روستا است.

این پژوهشگر گفت: بطور غالب مکانهای تامین آب برای مردم به عنوان مایه حیات جنبه مقدس داشته و در روستای بکاول نیز محلی که آب از دل کوه خارج می‌شود به "مزار بکاول" مشهور است. مردم در این مکان بین دو سنگ بزرگ به زبان محلی "کمر" نامیده شده و محل خروج آب است شمع روشن می‌کنند و تکه پارچه‌هایی را به درختان در محل مزار می‌بندند.

وی افزود: همچنین اهالی بکاول همه ساله در فصل بهار همزمان با زادآوری گوسفندان به شکرانه افزایش محصولات دامی و کشاورزی، در محل مزار روستا جشن شکرگذاری برگزار و با شیر گوسفندان شیربرنج پخته و بین دیگر اهالی توزیع می‌کنند. چنین مراسمی در ایام محرم نیز در این مکان اجرا می‌شود.

دلاور ادامه داد: مکانی دیگری هم در دامنه کوه سبزآباد روستای بکاول با آب فراوان وجود دارد که به مزار سه برادر یا در گویش محلی "سه برارو " معروف است. سه تپه در این محل بطوری کنار هم قرار گرفته‌اند که شکل خوابیدن سه فرد کنار یکدیگر را به ذهن بیننده متبادر می‌کند. مراسمی همه‌ساله با پخت حلیم و پذیرایی از عومو در این محل برپا می‌شود.

وی در ادامه گفت: به هر حال بکاول از جذابیتهای خاص خود برخوردار بوده و توان تبدیل به یک مقصد گردشگری را دارد اما هنوز زیرساخت لازم به این منظور فراهم نشده است.

پژوهشگر فرهنگ محلی تربت‌حیدریه از اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بخاطر توجه سالهای اخیر به روستای بکاول تقدیر و بیان کرد: در کنار نبود راه دسترسی مناسب به مزار، با وجود اقدامات خوب میراث فرهنگی در معرفی داشته‌های فرهنگی تاریخی این منطقه، هنوز در حوزه امکانات و خدمت‌رسانی مناسب به گردشگران، معرفی ظرفیتهای گردشگری موجود در محل و آشنا کردن اهالی با صنعت گردشگری و بومگردی باید کارهای بیشتری صورت گیرد.

رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌ دستی و گردشگری تربت‌حیدریه نیز به خبرنگار ایرنا گفت: "درخت" از گذشته‌های دور تاکنون جایگاهی مهم در باورهای ایرانیان داشته که در زمره خرده‌فرهنگهای کشورمان محسوب ‌می‌شود.

علی محمدی افزود: با این وجود گاه این باور در طول سده‌ها به تدریج با جنبه‌های خرافی مانند برچسب تقدس، طلب شفا و قایل شدن کرامات برای گیاهان احاطه شده که اصل باور را مخدوش می‌کند و در نتیجه برخی برای درختان کهنسال احترام معنوی قایل شده و حتی به آنها دخیل می‌بنددند.

وی ادامه داد: یکی از اعتقادات قدیمی اهالی روستای بکاول که البته کمرنگ شده، حاجت خواستن از درختانی است که در مظهر قنات روستا وجود دارند و به همین خاطر هنوز تکه پارچه‌هایی به نیت حاجت خواستن بر شاخه‌های آنها دیده می‌شود.

رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌ دستی و گردشگری تربت‌حیدریه همچنین "بستن نخ به درختان با امید برآورده شدن آرزوها" را ریشه‌دار در تاریخ کهن ایران ذکر و بیان کرد: افرادی که برای برآورده شدن آرزوها رشته‌ای نخ یا پارچه را بر شاخه‌های درخت گره می‌زنند در واقع حاشیه روانی امنی برای امیدواری خود پدید می‌آورند.

وی گفت: جدا از موضوع درخت، روستای بکاول از صنایع دستی مانند فرت‌بافی و قالیبافی، غذاهای خاص محلی نظیر انواع آش، اشکنه، بلغور شیر، کشک، قوروتی، آرد، بریان و نیز کاملا طبیعی یا ارگانیک دامی نبرخوردار است.

محمدی افزود: همچنین می‌توان به آیین قدیمی "پروارکشی یا پرواربندی" بره‌های نر یک ساله و فروش آنها در بکاول اشاره کرد که انتهای آن جشن و سرور و مراسم قورمه‌خوران است.

درخت مقدس، کذب محض

رییس اداره اوقاف و امور خیریه تربت‌حیدریه هم به خبرنگار ایرنا گفت: مکانها و اماکن قدیمی فاقد شناسنامه یا شجرنامه، مروج خرافه و بعضا وهن دین و مذهب هستند که در برخی موارد حتی باعث تحریک افراد شیاد برای سوءاستفاده از باورهای مردم نسبت به اماکن مذهبی و اصالت‌دار هم می‌شوند.

حجت‌الاسلام جعفر نواییان افزود: چنین اماکنی ابتدا به ساکن باید دارای شجره‌نامه معتبر و مستند باشند و اگر فاقد شجره‌نامه هستند، دارای ساختمانی با قدمت تاریخی باشند که مردم نیز به آن اعتقاد و باور درست داشته‌ باشند.

وی به درختان و مزار بکاول اشاره و بیان کرد: این مکان مشخص را به رسمیت نمی‌شناسیم. اگر این قدرتش را داشته باشیم مکانهایی را که موجبات وهن دین را فراهم می‌کنند تخریب می‌کنیم.

رییس اداره اوقاف و امور خیریه تربت‌حیدریه ادامه داد: ترویج گردشگری مذهبی را با جدیت دنبال می‌کنیم، اما نه به بهای تولید خرافه و جهل.

رییس اداره تبلیغات اسلامی تربت‌حیدریه نیز در گفتگو با خبرنگار ایرنا، باور به اعجاز درخت را امری کاملا خرافی و غیرقابل پذیرش توصیف و بیان کرد: بکاول روستای کوچکی و فاقد روحانی مستقر است.

حجت‌الاسلام محمدعلی فاطمیان افزود: کوچکی و جمعیت اندک بکاول سبب شده تا ظرفیت اعزام روحانی مستقر را نداشته باشد. حتی در زمان اعزامهای مناسبتی نیز روحانی متقاضی برای اعزام به این روستا نداریم.