بزرگنمایی:

پایگاه خبری نوید تربت: Navidtorbat.ir

از شیخ محمد کاظم مجتهد تا سناتور عماد تربتی که مدتی رئیس مجلس سنا بود

محمد امیر شریفی تربتی

برگزاری یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی و رقابتهای انتخاباتی بهانه ای شد تا به برسی سوابق نمایندگان تربت حیدریه در دوره های مختلف مجلس قبل از انقلاب اسلامی بپردازیم. نوید خراسان در این شماره مروری دارد بر نمایندگان تربت حیدریه در 24 دوره مجلس شورای اسلامی تا آغاز نهضت امام خمینی.

مجلس اول: آغاز به کار نخستین دوره مجلس شورای ملی در مهرماه 1258 بود، در دوم تیر ماه 1287 ، از سوی محمد علی قاجار به توپ بسته شد. مردم تربت حیدریه نیز همچون بیشتر شهرهای آن زمان ، نمایندگانی به این مجلس فرستاده بودند لذا در این دوره، پس از وقایع ترور مرحومان صدر العلما و شجیع الملک حاکم تربت حیدریه توسط عوامل سالار خان بلوچ و تسلط مشروطه خواهان بر تربت (ربیع الثانی 1327 قمری) مجلسی از طرفداران مشروطه تشکیل دادند و در نهایت مرحوم شیخ محمد کاظم مجتهد به نمایندگی از این شهر به نخستین دوره ی مجلس شورای ملی فرستاده شد.

مجلس دوم: دومین دوره ی قانون‌گذاری پس از 1 سال و 4 ماه و 21 روز فترت در تاریخ 24 فروردین 1288 گشایش یافت،  این دوره در واقع از 24 آبان 1288 تا سوم دی ماه 1290 خورشیدی به طول انجامید. مردم تربت حیدریه در مجلس دوم مرحوم حاج محمد ابراهیم ابریشمی را که شاید عمو یا پدر مرحوم حاج محمد باقر ابریشمی بزرگ این خاندان در تربت حیدریه است به عنوان نماینده انتخاب و به مجلس شورا فرستادند. آنچه مهم است در دوره دوم در دو مرحله و به صورت غیر مستقیم نمایندگانی به مجلس راه یافتند. این مجلس نیز به دنبال اولتیماتوم دولت روس در روز 3 دی ماه 1289 منحل شد.

مجلس سوم:در دوره ی سوم قانون‌گذاری، مجلس شورای ملی از 14 آذر 1293 و پس از سه سال توقف که توسط "احمدشاه قاجار" صورت پذیرفت، دوباره گشایش یافت ولی به دلیل وقوع جنگ جهانی اول بیشتر از یک سال دوام نداشت. نماینده ی مردم تربت حیدریه  در دوره ی سوم میرزا سید مهدی خان فرخ (1265–1352 ش)، منشی و عضو هیئت رئیسه ی موقت مجلس شورای ملی می باشد. او که از چهره های سرشناس و مدیر «روزنامه ی عصر جدید » بود با کسب 3627 رای به مجلس راه یافت.

مجلس چهارم:مردم تربت حیدریه در دوره ی چهارم قانون‌گذاری مجلس شورای ملی که  پس از 5  سال و7  ماه و 8 روز فترت توسط احمدشاه قاجار گشایش یافت و از اول تیر 1300 تا سی ام خرداد 1302 به طول انجامید، حاج میرزا محمدعلی خان، موتمن السلطنه را  که پیش از ورود به مجلس نیابت کارگذاری خراسان را عهده دار بود، در مجلس شورای ملی داشتند. از چگونگی انتخاب وی اطلاعی در دست نیست .

مجلس پنجم:در پنجمین دوره مجلس شورای ملی مرحوم میرزا فرج الله خان ضیاء الاطبا (متولد 1249ش)  فرزند حاج میرزا محمود حکیم‌باشی از تربت حیدریه روانه مجلس شد. این دوره از 22 بهمن 1302 تا 22 بهمن 1304 بر پا بود. در این دوره از مجلس سلطنت قاجاریه منحل شد و در پی آن مجلس موسسان در 21 آذر ماه همان سال سلطنت را به پهلوی واگذار کرد،

مجلس ششم تا هشتم: در دوره ی ششم که با شروع زمامداری رضا شاه همراه است، در تاریخ 19 تیر ماه 1305 خورشیدی مجلس قانونگذاری توسط شاه جدید افتتاح شد و دوره ی هفتم که از 14 مهر 1307 تا 14 آبان 1309 به طول انجامید مرحوم حاج میزا علی اکبر امین االتجار(متولد 1248ش) به نمایندگی مردم تربت حیدریه انتخاب شد.او هم چنین در دوره ی هفتم از 11220 رای 7920 رای آورد که حدود 58/70 درصد آرای مردم تربت حیدریه را به خود اختصاص داد.

مرحوم امین التجار، یکی از شخصیت های خوشنام و متدین بود که همیشه در کارهای خیر و آبادانی شهر کوشنده و خوش قدم بود. او همبشه به فقرا کمک می کرد و حتی پول کرایه ی درشکه را که مجلس به وکلا می داده ایشان آنرا بین فقرا تقسیم می کرده است و همیشه پیاده به خانه می رفته است .سالی یکبار توسط کامیون که تنها وسیله ی نقلیه ی آنزمان بوده به تربت حیدریه می آمده است.

مجلس نهم تا سیزدهم:  از دوره ی نهم  تا دوره ی سیزدهم یعنی10 سال پیاپی مجددا مرحوم ضیاء الاطبا معروف به میرزا آقا، نماینده ی تربت حیدریه بود که البته در این دوران حکومت مطلقه رضا شاه انتخاباتی در کار نبود بلکه کلیه نمایندگان کشور در حقیقت انتصابی بودند ولی وجود شخصیتی مانند ضیاء الاطبا که مردی روشنفکر و متدین بود برای شهر تربت در زمره ی مردان مثبت و مفید به شمار می رفت.

میرزا آقا از 24 آذر 1309 خورشیدی تا اول آذر 1322 (24 ذیقعده 1362 ه‍. ق). به مدت پنج دوره به عنوان نماینده ی مردم تربت حیدریه در مجلس شورای ملی حضور یافت.

عماد تربتی تنها نماینده تربت حیدریه که سناتور و رئیس مجلس سنا شد

مجلس چهاردهم تا بیستم: در انتخابات دوره ی چهاردهم پس از رفتن رضا شاه و در سال 1322 مرحوم عماد الدین تربتی( 1368 -1278) که در میان مردم تربت حیدریه به آقای عماد معروف بود به پشتوانه ی حاج شیخ عباسعلی تربتی و با آراء مردم انتخاب شد. مرحوم عماد مردی خوش اخلاق و مردمی و علاقمند به زادگاهش بود عماد تربتی یکی از نمایندگانی است که به عنوان سناتور بیشترین حضور را در مجلس شورای ملی و سنا داشته است ، وی از 6 اسفند 1322 (1 ربیع‌الاول 1363 ه. ق) تا 19 اردیبهشت 1340 (14 ذی‌الحجه 1379 ه‍. ق) -که مجلس به دستور محمدرضا پهلوی منحل شد- به مدت هجده سال در هفت دوره ی چهارده، تا بیستم  به عنوان نماینده مردم تربت حیدریه در مجلس شورای ملی حضور فعال داشت. هم چنین آن مرحوم به عنوان سناتور دوره های چهارم و پنجم و ششم و هفتم نیز از مشهد به مجلس سنا راه یافت. و مدتی نیز ریاست مجلی سنا را بر عهده داشت .

در دوره ی چهاردهم برای نخستین بار پس از تکراری بودن ادوار، تعداد 800 کاندیدا  بر سر 136 کرسی مجلس به رقابت پرداختند.

در جریان ملی شدن نفت نیز عماد تربتی با این عقیده که اقدام مصدق عوام فریبانه و مبارزه با انگلیس برای ملی کردن صنعت نفت بی فایده است و به دلیل نا آشنایی با این صنعت استقلال و اداره ی آن توسط ایرانی ها موفقیت آمیز نخواهد بود. مخالف مصدق و ملی شدن نفت بود.

مجلس بیست و یکم: ابراهیم کسرایی، هجدهمین نماینده مجلس شورای ملی بود که به عنوان نماینده مردم تربت حیدریه در بیست و یکمین دوره  ی این مجلس حضور یافت دوره ی بیست و یکم مجلس شورای ملی از 14 مهر 1346 تا شهریور 1350 تشکیل گردید.

ابراهیم کسرائی، تربیت شده ی دانشگاه یوتای امریکا در رشته ی کشاورزی(درختکاری و سبزی) بود، که زمانی که ریاست سازمان اصلاحات ارضی در تربت حیدریه و کاشمر را به عهده داشت، با عبدالعظیم ولیان، که او نیز بازرس ویژه ی وزارت کشاورزی در جریان اجرای اصلاحات ارضی بود، روابطی تنگاتنگ یافت و با او در چپاول و دزدی ها همراه شد.

مجلس بیست و دوم: بیست و دومین مجلس شورای ملی از مهر ماه 1346 آغاز به کار نمود پس از رد اعتبار نامه ی دکتر مبینی در 21 آذر1346 به عتوان نماینده ی مردم تربت حیدریه که پیش از آن در مجلس موسسان سوم با تغییرات متمم قانون اساسی مخالفت کرده بود از ورود به مجلس باز می ماند. و در نهایت در11 آذر 1347 دکتر صدری بزرگ نیا از حوزه ی خواف و دکتر ابراهیم مدرسی(زاده ی 1267خورشیدی در قاین) از حوزه یتربت حیدریه  به مجلس بیست و دوم راه می یابند،.

مجلس بیست و سوم: دکتر سید حسن مرتضوی، در نهم شهریور 1350 به عنوان نماینده مردم تربت حیدریه در دوره بیست و سوم مجلس شورای ملی حضور یافت دوره ی نمایندگی وی با پایان کار بیست و سومین دوره مجلس به در 16 شهریور 1354 به اتمام رسید. وی از پزشکان شهرستان تربت حیدریه بود.

مجلس بیست و چهارم: انتخابات دوره‌ی بیست و چهارم مجلس شورای ملی، آخرین انتخابات دوران حکومت پهلوی بود که در دوره‌ی صدارت هویدا و وزارت کشور جمشید آموزگار در 31 خرداد 1354 برگزار شد. در اواخر مجلس بیست و سوم، ‌شاه ناگهان تصمیم گرفت ساختار چند حزبی را در ایران برهم زند و حزب واحدی به نام رستاخیز به وجود آورد و همان‌گونه که بیست و یکمین دوره‌ی مجلس را با یک ساخت جدید سیاسی آغاز کرده بود، بیست و چهارمین دوره‌ی مجلس را هم با شکل دادن به یک حزب جدید یعنی «حزب رستاخیز ملت ایران» شروع کند.

 به رقم دوره های بیست و یک و بیست و دوم که نمایندگان حزبی از تربت حیدریه به مجلس شورای ملی راه یافته بودند. در دوره های بیست و سوم و بیست و چهارم چنین اتفاقی در این شهرستان رخ نداد و چهره هایی مردمی به مجلس راه یافتند.

 هادی تربتی متولد 1307 خورشیدی، فرزند عباسعلی و در منطقه ی بارزار تربت حیدریه می باشد. وی به عنوان بیست و یکمین و آخرین نماینده ی راه یافته از سوی مردم تربت حیدریه به مجلس شورای ملی است، حاج هادی تربتی که تجربه ی دو دوره ریاست انجمن شهر را نیز در پرونده ی خود داشت، پس از رقابت شدید میان وی و رئیس وقت بیمارستان آریا (نهم دی تربت حیدریه) یعنی مرحوم دکتر سید کاظم موسوی فرزند سید محمد موسوی و نواده ی سید محمد باقر موسوی مجتهد یکی از رقبای سر سخت اش و کسب اکثریت آرای مردم تربت حیدریه با گشایش مجلس بیست و چهارم در 12 تیرماه 1354 راهی مجلس شد .دوره نمایندگی حاج هادی تربتی، به دنبال مبارزات قهرمانانه ملت ایران برای سرنگونی رژیم ستمگر پهلوی و استعفای بسیاری از نمایندگان و سقوط رژیم سلطنتی در 21 بهمن 1357 پایان یافت. دوره حضور او در مجلس شورای ملی عملا سه سال بیشتر به طول نکشید و پایان کار فعالیت نمایندگی او که  به دوران انقلاب منتهی شده و هم زمان با بسته شدن پرونده ی آخرین دوره مجلس شورای ملی در27 بهمن 1359رسما به اتمام رسید. و وی را مجبور کردند تا حقوقی را که بابت روزگار نمایندگی دریافت کرده باز گرداند و او اطاعت کرد .و به این وسیله طومار مشروطیت پر فراز و فرود بسته شد و ماجراهای آن هم چون دیگر رویدادهای کشورمان به تاریخ پیوست .