بزرگنمایی:

پایگاه خبری نوید تربت:www.navidtorbat.ir

علیرضا حسینی مقدم- در دوران دفاع مقدس گروهی از خادمان جهاد سازندگی کمی جلوتر از خط مقدم، برای رزمندگان اسلام راه‌سازی یا سنگر می‌ساختند که به آنها سنگرسازان بی‌سنگر می‌گفتند. امروز اصناف تربت‌حیدریه در حکم سنگرسازان بی‌سنگر حوزه اقتصاد این شهرستان عمل می‌کنند.

نگاهی به جایگاه تاریخی اصناف و بازاریان در اقتصاد تربت‌حیدریه:

اگر قرار است تربت‌حیدریه را با چند شاخصه مهم اقتصادی معرفی کنیم، به لحاظ عقبه تاریخی تجارت یا به عبارت بهتر "بازار" شاید در جایگاه نخست قرار داشته‌باشد. 

تربت‌حیدریه تا صد سال پیش یکی از کانون‌های اصلی تجارت داخلی و خارجی خراسان بزرگ محسوب می‌شد.

از سرای امین که به گواه سنگ نوشته سردر آن، قدیمی‌ترین بازار این خطه با بیش از 120 سال قدمت است، گرفته تا بازار هادیوف یا هادی‌زاده با قدمت نزدیک به 80 سال و بازارهای گمرک، شیر چهارسوق، سنگفرش، سرای قیصریه و تا نسل امروز بازارهای تربت‌حیدریه یا همان پاساژ نظیر "دالان" همگی گواهی از رونق تاریخی بازار در این شهرستان دارند.

بازار تربت‌حیدریه در دوران کنونی:

بازار این خطه در سال‌های اخیر با سه رویکرد جدید مواجه شده که به ترتیب شامل تحریم‌های اقتصادی، تحول در شکل و فرم عرضه کالا در قالب فروشگاه‌های زنجیره‌ای و مهمان ناخوانده‌ای به نام کرونا که هر کدام از این سه عارضه، موجب شده تا در این دست نگاره، اصناف خطه تربت‌حیدریه را به یاد دوران دفاع مقدس سنگرسازان بی‌سنگر نام بنهیم.

در خصوص تحریم‌ها همین بس که همچون دیگر نقاط کشور، زمینه‌ساز اختلال در شیوه عرضه کالا شده و در نتیجه از یک سو کم یابی برخی اقلام و از سوی دیگر افزایش افسار گسیخته قیمت‌ها داد خریداران را در آورده‌است. 

در خصوص تغییر و تحول در شکل و فرم عرضه کالا، منظور ایجاد و گسترش فروشگاه‌های زنجیره‌ای است که البته موافقان و مخالفات خود را دارد که در جای خود گفته خواهد آمد.

کرونا نیز از بدیهیات تاثیر گذار در اقتصاد ایران و البته شهرستان تربت حیدریه است که علاوه بر شهروندان، داد کسبه و اصناف این خطه را به گوش فلک رسانیده‌است.

نکته مشترک در هر سه عارضه یاد شده آن است که شهروندان زمانی که برای خرید کالایی وارد واحد صنفی می‌شوند، چه در زمانی که می‌شنوند موجود نیست یا گیر نمی‌آید و چه زمانی که می‌بینند قیمت کالای درخواستی بسیار گران است، در هر 2 مورد عرضه کننده را مقصر اصلی می‌دانند و بس.

واگویه‌های شهروندان:

یک شهروند می‌گوید: در شرایط بحران اقتصادی کنونی بیشتر به دنبال خرید از جایی هستم که برایم ارزان‌تر تمام شود.

حسین رضایی افزود: البته این بدان معنا نیست که به کیفیت توجه نکنم، اما واقعیت آن است که امروزه در بیشتر مواقع کیفیت فدای کمیت می‌شود.

شهروند دیگری می‌گوید: ترجیح می‌دهم از فروشگاه‌های زنجیره‌ای خرید کنم زیرا هم در وقت صرفه‌جویی می‌شود و هم قیمت‌هایش پایین‌تر است.

مرجان ریوندی افزود: این فروشگاه‌ها برای خانواده‌ام چشم نواز نیز هستند و بارها شده فرزند سه ساله‌ام را نه برای خرید و تنها برای تفریح به یکی از این فروشگاه‌ها برده‌ و پسرم را داخل یکی از چرخ دستی‌های موجود در فروشگاه گذاشتم تا کمی در محوطه داخلی بگردانم، اما در نهایت کلی خرید کردم.  

در مقابل شهروند دیگری معتقد است: فروشگاه‌های زنجیره‌ای با ترفند تبلیغات دروغین و ویترین جذاب مردم را به داخلی می‌کشند.

اسماعیل بایگی می‌افزاید: اما اگر دقت کنید می‌بینید نه تنها کالای خریداری شده ارزانتر از دیگر جاها نیست، بلکه حتی گاه کالای خوراکی تاریخ مصرف گذشته نیز،عرضه می‌شود.

فروشگاه‌های زنجیره‌ای مانعی برای فعالیت واحدهای صنفی خرد:

رییس اتحادیه خواروبار تربت‌حیدریه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: این خطه در حکم بارانداز موادغذایی منطقه جنوب خراسان رضوی تلقی می‌شود و اکنون شهرستان‌های اقماری تربت‌حیدریه نظیر مه‌ولات، زاوه، رشتخوار و خواف موادغذایی مورد نیاز خود را، از این نمایندگی‌ها تامین می‌کنند.

رامین مصطفوی افزود: این بدان دلیل است که وجود نزدیک به 30 نمایندگی انحصاری پخش موادغذایی این خطه، موجب شده تربت‌حیدریه در بین شهرستان‌های خراسان رضوی به مرکز خرید کلی موادغذایی برای شهرهای یاد شده، تلقی شود.

وی با این حال از وجود تعداد زیاد واحدهای صنفی در تربت‌حیدریه انتقاد کرده و گفت: متاسفانه در این شهر آسان‌ترین شغلی که با 500 میلیون ریال سرمایه اولیه به راحتی ایجاد می‌شود، صنف خواروبار و موادغذایی است، زیرا تصور می‌شود به تخصص و مهارت خاصی نیاز ندارد و نتیجه آن شده که اکنون هزار واحد صنفی عرضه خواروبار و موادغذایی داریم.

مصطفوی افزود: به دلیل همین تعدد واحدهای صنفی عرضه موادغذایی در این خطه، می‌طلبد این واحدها علاوه بر توزیع، به سمت تولید برخی اقلام خاص نظیر آب معدنی، دستمال کاغذی یا بسته‌بندی خواروبار، بروند که نه نیازمند سرمایه‌گذاری زیاد هستند و از سوی دیگر زود بازده نیز می‌باشند.

وی با بیان این‌که استارت اولیه آن در این اتحادیه زده شده، تصریح کرد: امروز که می‌بینیم فروشگاه‌های زنجیره‌ای رشد خوبی پیدا کرده‌اند، بدان خاطر است که واحدهای تولیدی را، زیر سیطره خودشان در آورده‌اند.

رییس اتحادیه خواروبار تربت‌حیدریه در ادامه گفت: مشکل آن است که این فروشگاه‌های زنجیره‌ای بدون نظارت و به هر شکلی که بخواهند کالا را عرضه می‌کنند.

مصطفوی افزود: این‌که اعلام می‌کنند کالا را با 60 درصد تخفیف عرضه می کنند، کذب محض است زیرات قانون نطام صنفی می‌گوید: تنها باید 12 درصد بر روی کالا سود کشیده‌شود و مشخص نیست اینها کالا را با چه قیمتی می‌خرند که با این همه سود کم عرضه می‌کنند؟

نگاهی به تاریخچه و فرهنگ رفتاری فروشگاه‌های زنجیره‌ای:

مدیر یکی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای تربت‌حیدریه نیز به خبرنگار ایرنا گفت: اگر بخواهیم فروشگاه زنجیره‌ای را به زبان ساده تعریف کنیم، باید اذعان داشت: مکانی است که در آن کالا و مایحتاج عمومی شهروندان بدون واسطه و مستقیم از تولید کننده عرضه می‌شود و بر این اساس شهروندان هم در وقتشان صرفه جویی می‌شود و هم کالا را با قیمت ارزانتری از دیگر مراکز تهیه می‌کنند.

میثم امانی افزود: به لحاظ تاریخی نسل نخست فروشگاه‌های زنجیره‌ای در ایران به سال 1355 و افتتاح فروشگاه‌های کوروش در تهران باز می‌گردد که بعد پیروزی انقلاب به عنوان نماد سرمایه‌داری، مدتی تعطیل شدند.

وی اظهار کرد: اما به تدریج نسل دوم آنها با عنوان فروشگاه شاهد و رفاه مجددا وارد چرخه اقتصادی کشور شدند.

امانی در خصوص وضعیت کنونی فروشگاه‌های زنجیره‌ای در این شهرستان گفت: تنها در شعبه‌ای که من مدیرش هستم، برای پنج نفر اشتغال مستقیم ایجاد شده و با ایجاد شرایط کرونا، نه تنها فروش ما پایین نیامد، بلکه اولا فروش اینترنتی را آغاز کردیم و دوم اینکه در شرایطی که خیلی از بنکداران تعطیل شدند، ولی ما همچنان فعال بوده و هستیم.

وی اظهار کرد: به همین خاطر است که یکی از مراکزی که دولت به دلیل اعتماد به آنها تمایل به تحویل کالاهای تنظیم بازار خود برای عرضه به شهروندان در آنها دارد، ما هستیم.

این کارآفرین اظهار کرد: از سوی دیگر به جز نهادهای نظارتی نظیر بهداشت، اصناف و تعزیرات، سیستم برودتی، حرارتی، دود، دما و نور فضای فروشگاه ما توسط سامانه پایش داخلی به صورت شبانه‌روزی و اتفاقی نظارت می‌شود.

امانی افزود: همچنین به دلیل شرایط کرونا، کلیه اجناس همه روزه با مواد ضدعفونی کننده خاص میکروب‌زدایی می‌شوند.

وی اظهار کرد: اهمیت این موضوع زمانی برای همگان بیشتر مشخص می‌شود که بدانند کرونا و تهیه مواد ضدعفونی کننده یک بار مالی مضاعف را بر ما تحمیل کرده که به هیچ وجه به چشم نمی‌آید، ولی با این حال خرسند هستیم که همه اینها دست به دست هم داده‌اند تا استقبال شهروندان از این فروشگاه‌ها روز بروز بیشتر شود.

ما سنگرسازان بی‌سنگر حوزه اقتصاد هستیم:

نایب رییس اتاق اصناف تربت‌حیدریه نیز به خبرنگار ایرنا گفت: فروشگاه‌های زنجیره‌ای شکل نوینی از عرضه کالا هستند که هم مشتری در آنجا کالای مورد نیاز خود را با تخفیف تهیه می‌کند، هم صرفه جویی در وقت می‌شود و هم مشتری در تابستان یا زمستان با ورود به آنها، احساس گرما و خفگی یا سرما نمی‌کند و البته در کنار اینها زیبایی ظاهری آنها نیز، جذاب است.

سیدعلیرضا صادقی افزود: کسبه خرد به این دلیل با این فروشگاه‌های زنجیره‌ای مشکل دارند که می‌بینند کالا را با قیمت ارزانتر و به عبارت بهتر با سود کمتر عرضه می‌کنند.

وی گفت: این در حالی است که مدیران فروشگاه‌های زنجیره‌ای از نقدینگی خود درست استفاده می‌کنند و با قطع دست واسطه‌ها از مبدا تولید، پیش خرید می‌کنند و چون نقد خرید می‌کنند، لذا کالا را با سود کم خریده و در نتیجه با سود کم عرضه می‌کنند.

رییس اتحادیه تاسیسات مکانیکی ساختمان با بیان اینکه بازرسان ما نیز این‌ها را در رصد دارند، اظهار کرد: تمام این فروشگاه‌های زنجیره‌ای تابع قوانین کشور هستند و البته گاه در فضای مجازی با یکدیگر رقابت هم دارند که این به هر حال طبیعی است.

صادقی در بخش دیگری با بیان این‌که 17.5 درصد تولید ناخالص ملی کشور به اصناف اختصاص دارد، گفت: اهمیت این موضوع زمانی بیشتر مشخص می‌شود که همگان بدانند این آمار نشان از گستردگی و پراکندگی فعالیت اصناف در کشور دارد.

وی افزود: با این حال با وجود این که اصناف تربت‌حیدریه از کرونا آسیب زیادی دیده اند، اما آن طور که باید و شاید حمایت نشدند.

نایب رییس اتاق اصناف تربت‌حیدریه تصریح کرد: این بدان معنا است که تسهیلات تنها بحرانی مالی اصناف را تشدید کردند زیرا بانک‌ها در شرایط کرونا، فرصت تنفس در بازپرداخت دیون را برای اصناف این خطه قایل نشدند.

این کارشناس ارشد مهندسی تاسیسات در ادامه اظهار کرد: البته تنها بخشی که با اصناف همراهی کردند، ثابت ماندن نرخ مالیات بود که نسبت به سال قبل افزایش نیافت.

صادقی در بخش دیگری گفت: رد پای اصناف در تحولات سیاسی کشور را می‌توان در وقایع 15 خرداد سال 42 مشاهده کرد و تا امروز نیز چه در به ثمر رساندن نظام اسلامی و چه در دوران دفاع مقدس، همواره به عنوان یک رزمنده در خط مقدم یا پشتیبانی و آماده در خدمت نظام بوده و هستند.

وی تصریح کرد: امروز نیز در شرایط بحران مالی و تحریم‌ها، اصناف تربت حیدریه در حکم سنگرسازان بی‌سنگر فعالیت دارند و شاهدیم بسیاری از مالکان پاساژها به خاطر اظهار همدردی با مستاجران خود، از اجاره یک یا 2 ماه چشم‌پوشی کردند یا در تمدید قرارداد، افزایشی قایل نشدند.

زیان 70 درصدی واحدهای صنفی ناشی از کرونا:

رییس اتاق اصناف تربت‌حیدریه نیز گفت: اکنون بالغ بر 12 هزار واحد صنفی در قالب 42 اتحادیه و در چهار بخش توزیعی، خدماتی، تولیدی و خدمات فنی  به شهروندان خدمت‌رسانی می‌کنند.

رضا تقی‌نژاد افزود: از این میزان 46 درصد اصناف در بخش توزیعی، 24 درصد در بخش تولیدی، 18 درصد در بخش خدمات فنی و 12 درصد در بخش خدمات فعالیت دارند.

وی با بیان این‌که تقریبا نیمی از جمعیت مردم این خطه را اصناف تشکیل می‌دهند، گفت: این بدان معنا است که به ازای هر 19 نفر، یک واحد صنفی در تربت‌حیدریه وجود دارد و اکنون شاغالان بخش اصناف 25 هزار و 545 نفر است.

تقی‌نژاد اصناف را، مردمانی از جنس صبر، سخت‌کوشی، ایثار و متانت توصیف کرد و افزود: این عزیزان چه قبل انقلاب و چه در به ثمر رسیدن انقلاب همواره پشتیبان نظام اسلامی بوده و هستند.

رییس اتاق اصناف تربت‌حیدریه افزود: ویژگی دیگر اصناف آن است که بدون اتکا به دولت، به مردم خدمت‌رسانی می‌کنند و امروز هر شهروند در هر لحظه که از منزل خارج شود، با طی مسافتی کوتاه قادر است ارزاق مورد نیاز خود را تهیه کند.

تقی‌نژاد در بخش دیگری به مشکلات اصناف این خطه اشاره و اظهار کرد: اکنون 10 هزار و 218 واحد صنفی دارای پروانه و حدود 2 هزار واحد صنفی بدون پروانه فعالیت دارند.

وی همچنین گفت: پارسال 780 پروانه کسب ابطال شد و این به دلایل زیادی می‌باشد که از جمله می‌توان به کرونا، فروش پایین و در مقابل افزایش اجاره بها اشاره کرد.

تقی‌نژاد اظهار کرد: در جریان کرونا 70 درصد واحدهای صنفی ما متضرر و حتی تعطیل شدند و بخش زیادی از ابطال پرونه‌های یاد شده، به واسطه کرونا بوده‌است.

رییس اتاق اصناف تربت‌حیدریه افزود:افزایش مبلغ اجاره بهای ملک، کمبود نقدینگی، گرانی کالا و مشکل تامین کالا از مبدا، از دیگر عوامل ابطال پروانه کسب بودند.

تقی‌نژاد اظهار کرد: اهمیت این موضوع زمانی بیشتر مشخص می‌شود که مسوولان بالادستی بدانند مردم هیچ اطلاعاتی از حال و روز کسبه ندارند و عامل اصلی گرانی‌ها را در خرده‌فروشان جستجو می‌کنند و بدتر اینکه کسبه  بیشترین توهین و ناسازا نصیب‌شان می‌شود و باید به هزار جا پاسخ بدهند.

وی همچنین گفت: این در حالی است که واحدهای صنفی این خطه حتی حاضرند به دلیل شرایط خاص اقتصادی ناشی از تحریم‌ها و کرونا، از سود تعیین شده نیز، کمتر بر روی کالای عرضه شده سود بکشند تا بلکه چرغ واحد صنفی شان روشن بماند.

تقی‌نژاد از نحوه پرداخت تسهیلات کرونا نیز انتقاد کرد و گفت: این تسهیلات یا به موقع ارایه نشد تا مشکل گشا باشد و یا این‌که به دلیل سود زیاد، مورد استقبال واقع نشد.

وی با این حال اظهار کرد: البته این مشکل مربوط به سیستم بانکی تربت‌حیدریه نیست و به قوانین بانکی کشور باز می‌گردد.