آخرین مطالب

نگاهی به تاریخ چند هزار ساله خواف فرهنگ و هنر

نگاهی به تاریخ چند هزار ساله خواف

  بزرگنمایی:
سابقه تمدنی خواف که تا پیش از ورود اسلام به خراسان بخشی از قلمرو پارتها بود به چندین هزار سال قبل می‌رسد.

پایگاه خبری نوید تربت: http://www.navidtorbat.ir

خواف یکی از شهرستانهای جنوبی استان خراسان رضوی با برخورداری از جاذبه‌های گردشگری متعدد شامل 450 اثر تاریخی و سیاحتی از توان و ظرفیت بسیار گردشگری برخوردار و "مسجد گنبد سنگان" یکی از همین آثار است.

سابقه تمدنی خواف که تا پیش از ورود اسلام به خراسان بخشی از قلمرو پارتها بود به چندین هزار سال قبل می‌رسد. این خطه که در عهد اشکانیان و ساسانیان هم جزو شهرهای آباد ایران بود امروزه وسعتی در حدود یک دهم خواف قدیم دارد.

شهرستان مرزی خواف از شمال به شهرستان رشتخوار، از شرق به افغانستان و شهرستان تایباد، از جنوب به قاین و از غرب به شهرستان های گناباد و تربت‌حیدریه محدود می شود.

این شهرستان در طول تاریخ محل عبور شاخه ای از جاده ابریشم به طول 10 هزار کیلومتر بوده است که در قرن اول قبل از میلاد پایتخت وقت کشور چین را از طریق هرات به ایران وصل می کرد.

بیش از 90 اثر از مجموع 450 اثر تاریخی شناسایی شده شهرستان خواف در فهرست آثار ملی ثبت شده اند.

سنگان یکی از چهار شهر شهرستان خواف در 24 کیلومتری جنوب شهر کنونی خواف و بر سر راه خواف به باخرز و تربت‌جام قرار دارد.

این شهر هم مانند دیگر شهرها و آبادیهای خراسان بزرگ فراز و نشیب‌های فراوان به خود دیده و آثار فاخری چون مسجد گنبد و مسجد جامع در آن برجای مانده و شخصیتهای بزرگی چون علی بن قاسم  سنجانی، ابو هشام سنجانی، ابوالحسن علی بن حمدویه سنجانی و رکن‌الدین محمود سنجانی (شاه سنجان) از آن دیار برخاسته‌اند.

سنگان خواف تا سده‌های اخیر پررونق بود به گونه‌ای که جغرافی‌دانان و نویسندگانی چون مولف حدود العالم، ابن حوقل، استخری، یاقوت حموی، صفی‌الدین بغدادی، حمدالله مستوفی و حافظ ابرو آن را مورد توجه قرار داده و در تالیفات خود به صراحت از نقش این منطقه از نظر علمی و فرهنگی نام برده اند.

بخش سنگان در کنار ظرفیتهای اقتصادی از جمله وجود معادن سنگ‌آهن با یک میلیارد تن ذخیره و یکی از 10 معدن بزرگ سنگ‌آهن در جهان و تامین‌کننده خوراک اولیه برای تولید 17.5 میلیون تن کنسانتره، 15 میلیون تن گندله و پنج میلیون تن سنگ‌آهن، از ظرفیتهای فرهنگی و تاریخی بسیار برخوردار است.

سنگان خواف در حافظه تاریخی هموطنان زرتشتی نیز جایگاه خاصی دارد، زیرا به نقل از منابع معتبر تاریخی در مهاجرت بزرگ و دسته جمعی که زرتشتیان در صدر اسلام از سنگان خواف آغاز کرده و از دره‌ها و کوه‌ها و کویرهای قهستان گذشته و خود را به جزایر خلیج فارس رسانده‌اند، از آن‌جا به بنگال هند مهاجرت کردند و در آن جا شهری به نام سنگان ساختند و در آن شهر مقیم شده‌اند.

سنگان در سده‌های اولیه هجری همانند زوزن و خرگرد و سلامه رو به پیشرفت گذاشته و آوازه آن در قرن ششم و هفتم هجری قمری به اوج رسیده که نشانه‌های آن در قامت مسجد گنبد این شهر به چشم می خورد.

یک باستان شناس و پژوهشگر تاریخی و میراث فرهنگی استان خراسان  رضوی به خبرنگار ایرنا گفت: مسجد گنبد سنگان یکی از بناهای فاخر عصر شکوفایی فرهنگ و هنر ایران در زمان سلجوقی و در سال 535 هجری قمری ساخته شده است.

رجبعلی لباف خانیکی افزود: این بنا با نقشه تقریبا مربع با دیوارهای گچ اندود و محراب گچبری بازسازی شده و گنبدی مزین به آجر در ترکیبی موزون و چشم‌نواز با صلابت برجای مانده است و با توجه به نامناسب بودن در ورودی و نامتناسب بودن ایوان و صحنی که بعدها به آن افزوده شده، احتمال دارد بنا در ابتدا یک چهارتاقی در انتهای ایوان قبله همانند گنبد خواجه نظام‌الملک، در انتهای ایوان قبله مسجد جامع اصفهان بوده است.

وی ادامه داد: در بررسی گورستانهای سنگان و روستاهای مجاور آن بر روی برخی قبور قطعاتی از کتیبه‌های آجری عصر سلجوقیان مشاهده شده که بدون تردید متعلق به بنای باشکوهی از دوران سلجوقی در سنگان بوده‌ است و بر لچکی‌های مسجد جامع سنگان هم از همان قطعات کتیبۀ آجری نصب است که متعلق به تزئینات مسجد جامع نیست و احتمالا بازمانده از همان مسجد باشکوهی است که اکنون بخشی از آن مسجد گنبد نامیده می شود.

مسجد گنبد با اینکه تغییر و تحولات بسیار به خود دیده اما هنوز هم  آثار و شواهدی از آن برجای مانده که آن را بنایی باشکوه و زیبا جلوه می‌دهد.

این باستانشناس گفت: به دلیل گچبری و کاشی کاری زببای زیر گنبد این مسجد به نام مسجد گنبد معروف شده است.

وی افزود: قاعدۀ چهار ضلعی بنا به کمک گوشوارها و طاقنماها ماهرانه به هشت ضلعی و در نهایت دایره تبدیل شده تا استقرار گنبد بر فراز آن تسهیل شود و سطوح زیر طاق ‌در گاهی ها و لچکی ها تجلی‌گاه گچبریهای متنوع و زیبا شده است.

لباف خانبکی ادامه داد: بر گنبد این مسجد یک رشته کتیبه کوفی گلدار بسیار زیبا قابل مقایسه با کتیبه مدرسه نظامیه خرگرد نقش بسته است.

وی گفت: روی دیوارهای مسجد گنبد سنگان گچ اندود است و  مانند دیوار رباط شرف و رباط ماهی این منطقه تزئیناتی داشته است. نمای بیرونی بنا ساده و بی‌آلایش است و درخور آن همه شکوه و جلال فضای داخل نیست.

رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع ‌دستی شهرستان خواف هم  از پایان مرمت اضطراری مسجد گنبد سنگان با مشارکت شرکت اپال پارسیان سنگان در سال جاری خبر داد.

محمود باعقیده گفت: با پیگیری فرمانداری شهرستان خواف و در راستای مسوولیت اجتماعی شرکت صنعتی، معدنی اپال پارسیان سنگان، تفاهم‌نامه‌ای باهدف حفاظت و حراست از آثار تاریخی شهرستان منعقد شد که بر این اساس در مرحله نخست 500 میلیون ریال به ‌منظور مرمت اضطراری چهار بنای تاریخی شهرستان اختصاص یافت.

وی مرمت های انجام شده در این بنا را بام سازی شامل جمع آوری اندود فرسوده، شیب بندی و کاهگل‌کشی اعلام کرد و افزود:مسجد گنبد سنگان  که به خاطر آجرکاری و تزئینات زیبای گچی که در زیر گنبد آن وجود دارد به نام مسجد گنبد  معروف شده و در واقع موزه‌ای کوچک از ظرافت‌کاری‌ها و خلاقیت‏های دست و اندیشه انسان است.

رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع ‌دستی شهرستان خواف ادامه داد: این بنا از زیباترین بناهای عصر سلجوقی بوده که هنوز نمازهای یومیه در آن اقامه می‌شود و بر اساس کتیبه‌ای که باقی‌مانده سال ساخت آن 535 هجری قمری است.

تاکنون 105 اثر، محوطه و تپه تاریخی، طبیعی و میراث ناملموس شهرستان خواف در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.


منبع: ایرنا


نظرات شما

ارسال دیدگاه

Protected by FormShield

lastnews

هواشناسی: تابستان در ایران عملا چهار تا پنج ماهه شده

آیین سوگواری تاسوعای حسینی در تربت‌حیدریه+فیلم

تصاویر: دسته عزاداری «مشق شمشیر» نجفی‌های مقیم قم

فایننشال تایمز: سعودی پس از جنگ اخیر، در کنار ایران می‌ماند؛ چرا؟ / احتمال عادی سازی رابطه ریاض با تل آویو پایین آمد؟

فرماندارتربت حیدریه: تالارهای پذیرایی و پاساژها برای تولید برق خورشیدی اقدام کنند

مدیر برق تربت حیدریه: شهروندان برای کمک به تامین برق پایدار مصرف خود را کاهش دهند

استقبال شهروندان از استخر روباز تربت‌حیدریه

نماینده مردم در مجلس:نفوذی های اقتصادی ضربه بیشتری به مردم می زنند

ایران و معمای وحدت ملی؛ «کشتی‌ای که باید از طوفان عبور کند»

پلمپ مرکز زیبایی غیرقانونی در تربت حیدریه

میدل ایست آی: مقامات سه کشور عربی می‌گویند اسرائیل اولین کسی بود که سیگنال آمادگی برای آتش‌بس با ایران را فرستاد / جبهه داخلی اسرائیل نمی‌توانست بیش از دو هفته بمباران موشکی را تحمل کند

فاصله معنادار آمارتبدیل وضعیت اسناد دفترچه‌ای به تک برگی در خراسان رضوی

تصاویر: زندان اوین پس از حمله رژیم صهیونیستی

از تخت‌جمشید تا امروز: هویت ایرانی در برابر ایران‌هراسی/ پزشکیان در طول جنگ برخلاف توصیه‌های امنیتی کنار مردم ماند/ جنگ هویت ملت ایران را تقویت کرد

نماینده تربت حیدریه: جنگ خاتمه نیافته رژیم صهیونی به دنبال ترورهای کور و افزایش نارضایتی اجتماعی است

کشف و ضبط 1800 قلم کالای قاچاق و تاریخ‌گذشته در زاوه

صوفی: حاکمیت به استقبال تندروها و جنگ طلب ها نرود، دست به اصلاحات بزند/ مردم فارغ از سفره کوچک خود، به صحنه آمدند

تمرکز اعتبارات سال جاری تربت حیدریه بر پروژه‌های زیربنایی، درمانی و آموزشی

ایرانیان؛ تمدنی زنده در قلب تاریخ

رئیس کمیسیون محلات و توافقات شورای شهر تربت حیدریه:

به وقت شناسایی نفوذی های جاسوس

امام جمعه تربت حیدریه: تجاوز رژیم صهیونیستی موجب تقویت اتحاد و انسجام بین مردم شد

روایت امدادگر هلال‌احمر از ساختمان شهید چمران/ بسیاری از شهدا کودکان 12-10 ساله‌ بودند/ پیکر بی‌جان دختری را بعد از دو روز پیدا کردیم

میرشایمر: اسرائیل شکست خورد

لزوم رعایت قوانین و اخلاق حرفه ای از سوی تولید کنندگان آثار نمایشی

تحویل 450 قطعه زمین به متقاضیان مسکن در تربت‌حیدریه

اجرای برنامه هنری در پویش «چو ایران نباشد تن من مباد» توسط هنرمندان تربت حیدریه

5 کودک و نوجوان در روستای کشکک زاوه از زیر آوار دیوار نجات یافتند

نقدینگی بانکهای استان به نحو مطلوب تامین و توزیع شده است

خرید تضمینی گندم از کشاورزان تربت حیدریه از مرز 1500تُن گذشت

واکنش بانک ملی به ادعای هک و انتشار اطلاعات 73 میلیون حساب بانکی

ممنوعیت فروش نان توسط نانوایی‌ها به مغازه‌ها و رستوران‌ها

آتش‌نشانان تربت حیدریه به کمک تهرانی ها شتافتند

تصاویر: آخرین وضعیت ساختمان شیشه‌ای صداوسیما پس از حمله اسرائیل

جنگ ایران و اسرائیل؛ روز دهم/ پاسخ پزشکیان به درخواست مکرون مبنی بر خویشتنداری ایران: آمریکا به ما حمله کرده؛ باید پاسخ تجاوز خود را دریافت کنند/ کانال عبری به نقل از مقامات اسرائیلی: می‌خواهیم در روزهای آینده به جنگ در ایران، پایان دهیم

افزایش 33 درصدی اهدای خون در تربت‌حیدریه

سلیمی‌نمین: فاصله ای بین جمهوری اسلامی و ایران نیست/ نظام هرچه توانست برای رسیدن به توافق با آمریکا انجام داد اما آنها حیله گری کردند

اکسیوس: تلاش محرمانه و ناکام اردوغان برای دیدار پزشکیان و ترامپ یا ونس و مقامات ایرانی در استانبول

موج هفدهم حملات ایران به اسرائیل؛ رسانه‌های اسرائیلی: اصابت یک موشک به نزدیکی ساختمان وزارت داخلی در حیفا / شهردار حیفا: حمله موشکی اخیر دو مکان استراتژیک را هدف قرار داد

راهپیمایی مردم تربت‌ حیدریه در جمعه خشم و نصر+فیلم

فرماندار تربت‌حیدریه: 50 تن کالای احتکار شده شنبه وارد بازار می‌شود

موج جدید حمله موشکی ایران به اسرائیل؛ رسانه‌های اسرائیلی: موشک ایرانی در نزدیکی ساختمان مایکروسافت در بئرشبع فرود آمد / هاآرتص: ایران [تنها] یک موشک به سمت اسرائیل شلیک کرد، اما تلاش برای رهگیری آن شکست خورد

تصاویر: موج دوازدهم حملات ایران به اسرائیل

شبکه ریز پرنده‌های اسرائیل با قطع اینترنت سیم‌کارت‌ها، کاملا زمین‌گیر و دچار اختلال شده

کشف 42 تن کالای احتکار شده در تربت حیدریه

رهبر معظم انقلاب: تهاجم رژیم صهیونیستی زمانی رخ داد که مسئولان ما سرگرم مذاکره غیرمستقیم بودند و هیچ نشانه‌ای از حرکت تند، نظامی و سخت از جانب ایران وجود نداشت

دستاورد دانشمندان لهستانی: پانسمان هوشمندی که هدفمندانه به زخم دارو می‌رساند

افتتاح نمایشگاه صنعت ساختمان و برق در تربت‌حیدریه

اخطارفرماندار تربت‌حیدریه به کسانی که قصد کم‌فروشی و احتکار دارند

ناکام ماندن فعالیت ریزپرنده‌ها با عملکرد پدافند در پنج شهرستان خراسان رضوی