بزرگنمایی:
در عصر کنونی حضور یک "بَلَد" محلی آشنا به "فرهنگ، لهجه‌ها و گویش‌های محلی" می تواند یکی از لوازم و اسباب اصلی برای عمق بخشی به گردشگری باشد.
پایگاه خبری نوید تربت:www.navidtorbat.ir
نوید تربت- علیرضا حسینی مقدم - در روزگاری که بحران هویت، بسیاری از جوامع را با چالش مواجه کرده و تاریخ و بنیان‌های فرهنگی را متزلزل ساخته و شاهد گسست و شکاف عمیق بین نسلی هستیم، حفظ ارزش‌های فرهنگی می تواند بسیار مهم و سرنوشت ساز باشد.
به گزارش نوید تربت، در عصر کنونی حضور یک "بَلَد" محلی آشنا به "فرهنگ، لهجه‌ها و گویش‌های محلی" می تواند یکی از لوازم و اسباب اصلی برای عمق بخشی به گردشگری و دادن بُعدی دیگر بدین صنعت برای نفوذ به لایه های پنهان شده در زیر پوسته فرهنگی و اجتماعی این صنعت مطرح شود.
این در حالی است که اصولا در ایران و از جمله شهرستان تربت‌حیدریه به این حوزه گردشگری توجه چندانی نشده و این جنبه مورد غفلت قرار می گیرد و حتی در بهار گردشگری منطقه، یعنی فصل برداشت زعفران، که خیل گردشگران و علاقه مندان به این منطقه سرازیر می شوند، کمتر بلد محلی را همراه تورهای گردشی می توان دید.
فرهنگ ایرانی، بهترین ثروت قابل عرضه ما به جهان
یک نویسنده و پژوهشگر تاریخ تربت‌حیدریه به خبرنگار ایرنا گفت: کشور ما به لحاظ تاریخی و فرهنگی، یک کشور متکثر است، بدان معنا که با وجود تعدد گویش‌ها و لهجه‌ها، در طول تاریخ توانسته است همه این اقوام و طوایف ایرانی را زیر یک چتر گسترده به نام ایران حفظ کند.
مرتضی شبان افزود: به عبارت بهتر آنچه امروز جهانیان از ایران و ایرانی در ذهن دارند، نه صنعت، نه معماری مدرن، نه سیاست و هیچ کدام از این مولفه‌ها نیست، بلکه تنها همین فرهنگ و خرده فرهنگ‌ها و مولفه‌های قومی بوده است که نتیجه بقای این خرده فرهنگ‌ها، ایجاد هویت کهن ایرانی است.
وی، تقلیل دادن این هویت کهن ایرانی به گویش ها و محدود دانستن آن به لهجه‌ها را دور از انصاف دانست و اضافه کرد: موسیقی مقامی و آواها و نواهای محلی، شکل و فرم لباس، شکل و فرم زندگی روزمره و خلاصه هر آنچه جزو آداب و رسوم و رفتار اقوام و طوایف ایرانی است، باید در این دایره مغتنم شمرده شده و حفظ شود.
گردشگری ادبی، حلقه مفقوده صنعت گردشگری
مسوول امور برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری روستایی اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: شایسته است گردشگری را از زاویه "گردشگری ادبی"، به عنوان یکی از حلقه‌های مفقوده این صنعت مورد ارزیابی قرار داده و جایگاهی ویژه برای آن قایل شد.
حسن گیاهی افزود: گردشگری ادبی شکلی از گردشگری و برخاسته از جاذبه‌های وابسته به حوزه زبان و ادبیات است که می تواند ما را در حفظ و حراست از میراث زبانی یاری کرده و با سیر و پژوهش ریشه‌های فرهنگی در لابه‌لای متون و نیز اماکن، فرهنگی‌ترین نوع گردشگری را رونق بخشید.
وی تصریح کرد: در این شاخه از گردشگری، توجه به ادبیات، به ویژه ادبیات سنتی و محلی که برانگیزاننده حس خاطره انگیزی است، علاقه مندان و طرفداران زیادی دارد و ایرانیان، به عنوان مردمی با احساس و پرعاطفه، با همین روحیه خود، تاریخی با شکوه و پر افتخار ساخته و پرداخته‌اند.
این پژوهشگر حوزه ادبیات گردشگری اظهار کرد: در بین مناطق خراسان رضوی، شهرستان تربت‌حیدریه، منطقه ای است که از کوچه پس‌کوچه‌هایش شعر و فرهنگ به گوش می‌رسد و در این مسیر مدیران اقامتگاه‌های بومگردی می‌توانند با اتکا به این ریشه‌های غنی ادبی، در مقام ترویج فرهنگ بومی منطقه، نقش آفرین باشند.
گیاهی به مجموعه جذاب شعر محلی "سمندرخان سالار" به قلم توانای "علی‌اکبر عباسی‌فهندر" اشاره کرد و گفت: اغلب تربتی‌ها، خراسانی‌ها و حتی گردشگرانی که وارد این منطقه می‌شوند با این مجموعه شیرین و دلنشین، به عنوان یک جاذبه کلامی آشنایی دارند و آثاری از این دست می توانند خود دستمایه جذب گردشگران ادبی باشند.
این کارشناس ارشد میراث فرهنگی افزود: در روزگاری که بحران هویت، بسیاری از جوامع را با چالش مواجه کرده و تاریخ و بنیان‌های فرهنگی را متزلزل ساخته و شاهد گسست و شکاف عمیق بین نسلی هستیم، حفظ ارزش‌های فرهنگی می تواند بسیار مهم و سرنوشت ساز باشد.
وی گفت: مطالعه الگوهای جغرافیای جهانی حاکی از آن است که در چرخه مورد اشاره برخی زبان و لهجه‌ها در جوامع با فناوری برتر، مورد توجه قرار گرفته اند و حال آنکه سایر زبان‌ها به جهت فقدان استفاده و کاربرد به بوته فراموشی سپرده شده و گاه حتی مورد تمسخر نیز قرار می‌گیرند.
مرگ گویش‌ها، مقدمه گسست بین نسلی
یک فعال حوزه گردشگری و متولی مجموعه تاریخی اقامتی رباط علیای تربت‌حیدریه به خبرنگار ایرنا گفت: یکی از زیان‌های هنگفتی که به طور عام به صنعت گردشگری کشور و به طور خاص صنعت گردشگری این منطقه وارد آمده، ناشی از گسست فکری بین نسلی و به عبارت دقیق‌تر، مرگ "لهجه‌ها و واژه‌ها" است.
محمدرضا کرمانی افزود: امروز با نسلی مواجه شده‌ایم که اگر نگوییم "بی‌هویت" اند باید اقرار کرد که در صحبت‌های روزانه حتی از به کار بردن واژگان به جای مانده از نیاکان خود، پرهیز کرده و آن را مایه خجالت و شرمساری می‌پندارند.
وی گفت: کار بدانجا رسیده است که حتی گردشگری وارد تربت‌حیدریه می‌شود، میزبان تلاش می‌کند با گویش رسمی و جاافتاده "تهرانی" با وی هم کلام شود زیرا بر اساس یک تصور غلط وحشت دارد که اگر با لهجه بومی منطقه صحبت کند، "دهاتی" تلقی شود.
این فعال حوزه گردشگری افزود: در حالی که در صنعت گردشگری امروز، همراهی یک مترجم یا آشنا به فرهنگ بومی و محلی، یکی از نیازهای صنعت گردشگری است، اما در ایران و به خصوص تربت‌حیدریه، هیچ اهمیتی بدان داده نمی شود زیرا هنوز درک نشده است که یکی از شرایط اصلی تاسیس اقامتگاه بومگردی "برقراری ارتباط کلامی با لهجه و گویش محلی" است.
لهجه‌ها را باید از پستوی ذهنی بیرون کشید
یک فعال دیگر در حوزه گردشگری و مدیر مجموعه تاریخی اقامتی هتل سنتی لاری تربت‌حیدریه به خبرنگار ایرنا گفت: اغلب مهمانان غیربومی با گویش محلی ما آشنا نیستند، لذا برای برقراری ارتباط آسان سعی می‌کنیم با لهجه متعارف فارسی، که درکش برای گردشگران سخت نباشد، با آنان هم کلام شویم.
رسول ایوبی افزود: گردشگران غیرایرانی نیز با مترجمی وارد منطقه می‌شوند که البته هیچ شناختی نسبت به این محیط و فرهنگ بومی زبانی و کلامی مردمان منطقه ندارد و این البته از ضعف‌های اصلی صنعت گردشگری کشور است.
وی افزود: ما بنا داریم با برگزاری برنامه ای هفتگی میزبان اصحاب فرهنگ و قلم و اندیشه که هدف‌شان زنده نگه داشتن آیین و آداب و رسوم منطقه تربت‌حیدریه است، باشیم تا به این شکل داشته‌های تاریخی و مواریث فرهنگی خود را به گردشگران معرفی کنیم.
بانک اطلاعاتی گویش و لهجه‌ها مورد نیاز است
پژوهشگر و محقق تاریخ محلی شهرستان تربت‌حیدریه گفت: از جمله راهکارهایی که برای حفظ لهجه و گویش بومی و محلی اقوام و طوایف ایرانی می‌توان بدان پرداخت، ایجاد یک بانک زبان و گویش‌های محلی البته همراه با طراحی یک سامانه جامع برای ثبت و ضبط واژه‌ها، کنایات و ضرب‌المثل‌های شهرهای مختلف ایران است.
آرزو علومی‌بایگی افزود: شایسته است که وزارتخانه های علوم و میراث فرهنگی نیز پژوهش های استادان و دانشجویان دانشگاه‌ها را به این سمت و سو هدایت کرده و حتی برای نوشتن پایان نام‌هایی از جنس حفظ گویش و لهجه‌ها، امتیازات ویژه ای بدهند.
ضرورت احترام به لهجه‌های محلی
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تربت‌حیدریه گفت: هر چند فلسفه وجودی تاسیس اقامتگاه بومگردی در روستاها، حفظ و معرفی فرهنگ بومی و محلی است، اما در عین حال به کار بردن لهجه بومی و محلی جزو شرایط اخذ مجوز تاسیس اقامتگاه بومگردی نیست.
علی محمدی افزود: در عین حال در ارزیابی و درجه بندی اقامتگاه های بومگردی به لحاظ نوع خدماتی که ارایه می‌کنند، میزبانی با لهجه محلی "امتیاز" محسوب می‌شود.
از مجموع 18 اقامتگاه بومگردی دارای مجوز فعالیت در شهرستان تربت‌حیدریه 12 باب فعال و بقیه در حال اخذ مجوز و تجهیز هستند.