این همایش بین‌المللی با حضور مدیرکل ارشاد خراسان‌رضوی، رئیس دانشگاه فردوسی مشهد، مشاور معاونت فرهنگی وزارت ارشاد ایران و جمعی از فرهیختگان حوزه زبان و ادبیات فارسی برگزار شد.
ده‌ها شخصیت برجسته از ایران و دیگر کشورها از جمله سریلانکا، هند، ازبکستان، افغانستان، پاکستان، قزاقستان، تاجیکستان و بنگلادش در این همایش حضور یافته اند که در چهار روز در قالب پنل‌ها با محورهای زبان و ادبیات فارسی، هنر و معماری، ادیان، عرفان و تصوف، مطالعات فرهنگی و اجتماعی در خراسان سخنرانی می کنند.
در ابتدای این مراسم، مدیرکل اداره ارشاد خراسان‌رضوی به جنبه فرهنگی خراسان اشاره کرد و گفت: وقتی سخن از خراسان به میان می‌آید، باید مرزهای جغرافیای سیاسی و انتزاعی را فراموش کرد و به‌سراغ عرصه وسیع فرهنگ رفت.
به‌گفته یوسف امینی، خراسان بزرگ که در چندین حوزه جغرافیایی‌سیاسی قرار گرفته است، از دیرگاه ستون اعتماد و تکیه‌گاه فرهنگی مناطق شرقی جهان اسلام و فلات ایران بوده است.
او تأکید کرد: اکنون برگزاری همایشی با محوریت زبان و ادبیات فارسی و گفت‌وگوهای فرهنگی پیرامون خراسان اقدام ارزشمندی برای پاسبانی از این فرهنگ است.
قرارگرفتن ظرفیت‌های فرهنگی خراسان در کنار یکدیگر
در ادامه این نشست رئیس دانشگاه فردوسی مشهد با بیان توضیحاتی درباره ارتباطات بین انسان‌ها گفت: آن‌چیزی که انسان‌ها را به هم نزدیک می‌کند، فرهنگ آن‌هاست؛ همچنان که وقتی افراد ملیت‌ها و قومیت‌ها این‌گونه به هم نزدیک می‌شوند، احساس دوست‌داشتن به آن‌ها دست می‌دهد.
به‌گفته محمدکافی، این جنس همایش‌ها زمینهای می‌شود تا ملت‌ها، قومیت‌ها و انسان‌هایی که هزاران سال باهم زندگی کرده‌اند، امروز دوباره در محور مشترکاتشان دورهم جمع شوند.
او افزود: این همایش یک مزیت دارد که باعث می‌شود ظرفیت‌های فرهنگی مستقر در خراسان‌رضوی کنارهم جمع شوند تا مسئولیت مهم را به سرانجام برسانند.
رئیس دانشگاه فردوسی همچنین به مرکز خراسان‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد اشاره کرد که چند هفته پیش در مشهد افتتاح شد و کارش را آغاز کرد: یکی از مأموریت‌های این مرکز این است که حوزه فرهنگی خراسان را پوشش دهد و کمک کند به برگزاری کنفرانس‌ها و همایش‌هایی که در این حوزه قرار دارند.
زبان، ثروتی مشترک میان فارسی‌زبانان است
در ادامه مشاور اجرایی معاونت امور فرهنگی وزارت ارشاد ایران که در این نشست حضور داشت، درباره چگونگی برگزاری این برنامه توضیحاتی داد.
به‌گفته علیرضا اسماعیلی به‌دنبال توافقی که بین وزیر ارشاد و تولیت آستان قدس رضوی ایجاد شد، مجموعه برنامه‌هایی به امضا رسید که امروز شاهد اجرایی‌شدن یکی از آن‌ها هستیم.
او یادآور شد: زبان و ادبیات فارسی موضوع خوبی برای مرحله اول این برنامه است. امروزه منابع قدرت به‌دلیل تحولات جدید در سیاست بین‌المللی از قدرت سخت‌افزاری به نرم‌افزاری تغییر یافته و این همان قدرت فرهنگی است.
به‌گفته او بارزترین نماد فرهنگ، زبان و ادبیات است و پراکندگی جغرافیایی از حوزه‌های مهم تمدنی در جغرافیای هویتی جهان به شمار می‌آید که زبان و ادبیات فارسی در هویت‌بخشی به این حوزه درخور توجه بوده است.
او زبان فارسی را واسطه انتقال فرهنگی دانست و گفت آثار به‌جامانده از اندیشمندان و متفکران ایرانی بازتاب‌دهنده فرهنگ ایرانی و نمادی از این فرهنگ است. گنجینه زبان فارسی ثروتی است مشترک میان همه فارسی‌زبانان، به‌گونه‌ای که گاه جداکردن میراث ادبی ما از یکدیگر ممکن نیست. در این راستا شایسته است همگان به حمیت در زبان فارسی و حوزه ایران فرهنگی توجه کنند و آن را به‌عنوان عاملی مهم در ایجاد هم‌گرایی‌های فرهنگی بدانیم.
در ادامه، با سخنرانان روز نخست این همایش ارتباط مجازی برقرار شد و پروفسور عالن جان دولت از ازبکستان با موضوع «علیشیر نوایی و زبان فارسی»، پروفسور عبدالنبی ستارزاده از تاجیکستان با موضوع «رابطه‌های ادبی و زبانی خراسان و آسیای مرکزی»، دکتر عبدالغفور آرزو از افغانستان با موضوع «نقش زبان فارسی در هم‌گرایی»، دکتر محمد ابوکلام سرکار از بنگلادش با موضوع «نگاهی به جایگاه شاعران خراسان در بنگلادش»، دکتر محمدجعفر یاحقی از ایران با موضوع «زبان و میراث مشترک ایرانی و آسیای مرکزی» سخنرانی کردند.
در پایان نیز دکتر یاحقی به جمع‌بندی پرداخت. او ابتدا در در تائید سخان استاد آرزو از افغانستان، گفت: افغانستان عزیز قلب خراسان بزرگ و قلب فرهنگ آریایی است. با توجه به وضعیت این روزهای افغانستان باید گفت امنیت منطقه‌ای در چهارچوب هویت فرهنگی تامین می‌شود و امیدواریم با این گفت‌وگوهای فرهنگی، امنیت منطقه‌ای هم ایجاد شود.
استاد ادبیات و زبان فارسی به صحبت‌های پروفسور عالم جان دولت از کشور ازبکستان اشاره کرد و گفت: او از علی شیرنوایی به عنوان یک شخصیت نام‌آور در ازبکستان سخن گفت که پل بسیار متقنی بین ایران، افغانستان و ازبکستان است.
به گفته یاحقی انتقال آب چشمه گیلاس به منطقه پایین خیابان و عبور آن از حرم مطهر که در سال‌های گذشته آب این منطقه را تامین می‌کرد از تاسیسات همین علی شیرنوایی است که در زمان سلطان حسین در مشهد انجام داده است. ارتباط ویژه شیرنوایی با جامی و مدتها زندگی او در هرات ارتباط دیگری با افغانستان و ازبکستان ایجاد می‌کند و مثلثی بین مشهد هرات و سمرقند برقرار کرده است.
یاحقی در بخشی دیگر از سخنانش به صحبت‌های استاد عبدالنبی ستارزاده از کشور تاجیکستان اشاره و در باره تاثیرات زبان فارسی در منطقه سخن گفت.
او همچنین رودکی را میراث مشترک کشورهای فارسی زبان معرفی کرد که تاکید کرد که او پیوند سه گانه‌ای بین کشورهای مختلف ایجاد کرده است.
یاحقی همچنین درباره صحبت‌های دکتر محمد ابوالکلام سرکار از کشور بنگلادش نیز گفت: در کشور بنگلادش 24 کتاب درباره فردوسی نوشته شده و 26 پایان نامه درمورد خیام تدوین شده است.
به گفته اوزبان می‌تواند منطقه‌ها را به م نزدیک کند و فرهنگ از طریق زبان منتقل می‌شود، زبان فارسی از طریق فرهنگ تا استامبول و اروپا پیش رفته است.
یاحقی در پایان اظهار امیدواری کرد این همایش سرآغاز ارتباط تفاهم امیزی بین کشورهای منطقه باشد، و باعث همبستگی بیشتری در منطقه شود.
همایش بین‌المللی گفتگوهای بینافرهنگی امروز آغاز و به مدت چهار روز ادامه می یابد.