روز چهارشنبه هفته جاری عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در جمع خبرنگاران به سنت هر هفته ای دولتمردان در میان خبرنگاران حاضر شد و یکی از دلایل اجرای طرح حذف چهار صفر از پول ملی را شباهت ظاهری آن با دلار ذکر کرد.
وقتی ضرب سکه 500 تومانی قرار است 820 تومان هزینه داشته باشد یعنی 320 تومان گران تر از ارزش واقعی سکه، معادلات ذهنی به گونه ای دیگر خود را نشان می دهد و حتی فکر ذوب و تبدیل شدن آن برای استفاده در صنایع جلوه منطقی تری پیدا می کند.
این که نتیجه 8 میلیارد و 709 میلیون برگ اسکناس و ایران چک که در دست مردم در حال جا به جا شدن است با حذف صفر چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد را نمی دانم ولی آنچه مسلم است چه این کار رخ دهد یا خیر، می تواند سوژه گزارش های مختلف باشد.
البته ناگفته نماند که رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران معتقد است، هزینه امحای اسکناس های فعلی، بیش از هزینه چاپ پول های جدید است و برآورد می شود در حد 10 تا 20 میلیارد تومان در یک افق 10 ساله به هزینه ها اضافه شود.
صفر اضافه
استادیار گروه آموزشی اقتصاد دانشکده علوم اداری و اقتصادی دانشگاه فردوسی مشهد در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: پول وسیله ای برای مبادلات است تا با کمترین هزینه و راحت تر مرد م بتوانند به مبادله بپردازند ولی به خاطر شرایط ویژه اقتصادی و تورمی که هم اکنون با آن روبرو هستیم، هزینه هایی برای مردم ایجاد کرده است.
علی چَشُمی افزود: همچنین تفاوت در گفتار محاوره ای مردم در ارزش گذاری کالا ها به تومان و ثبت آن به ریال در اوراق محاسباتی باعث ایجاد اختلافاتی شده است. در حالی که واحد پول رسمی کشور ریال است برای محاسبه بین مردم به تومان تبدیل می شود.
وی اظهار داشت: همچنین در مستندات رسمی نیز از واژه ریال استفاده می شود ولی در عرف تومان محاسبه می گردد که برای داد و ستد مردم قابل فهم و شناسایی است.
وی گفت: این صفرهای اضافه دهه هاست که در مبادلات مردم وجود دارد و باعث ایجاد هزینه های غیر مستقیم شده است و مجبور هستیم به ریال دریافت ها و پرداخت ها را ثبت کنیم ولی در محاسبه ذهنی تومان در نظر گرفته شود.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: از آنجایی که محاسبات حسابداری، بانکی، بودجه ریزی و امثال آن به ریال است، ثبت صفرهای زیاد آن باعث مشکلاتی در نگارش نیز هست و آزار دهنده حساب می شود.
وی با بیان اینکه این روش در دیگر کشورها نیز مرسوم است افزود: در کشورهایی که شرایط اقتصادی پایدار تر دارند و تورم در آنجا وجود ندارد این تغییر و کاهش صفرها نتایج مثبتی از خود نشان می دهد ولی ما هم اکنون با حدود 40 درصد تورم روبرو هستیم و این باعث می شود دوباره صفرهای جدید ایجاد شود و در سالهای آینده نرخ تورم به واحد پولی جدید افزوده گردد.
وی اظهار داشت: تغییر واحد پول هزینه ایجاد می کند و باید اسکناس ها، دفاتر حسابداری و سیستم های بانکی را تغییر داد ولی این هزینه ها برای یک بار در اقتصاد ایران اتفاق می افتد و محاسبه می شود.
وی گفت: نام تومان برای مردم آشناست و تغییر نام آن هزینه اجتماعی ایجاد می کند. در دنیای سیاست گذاری اقتصادی باید مراقبت شود تا هزینه اجتماعی کمتر گردد و به همین دلیل در صورت اجرایی شدن حذف صفر از پول ملی باید دولت در یک برنامه اجرایی مفصل اقدامات آموزشی برای برای مردم پیش بینی کند.
چَشُمی افزود: پول غیر از این که وسیله مبادله است برای ارزش گذاری نیز استفاده می شود به عنوان مثال در گفت و گو های روزانه یک دلار آمریکا را با 12 هزار تومان مبادله می کنند و اگر صفرهای آن حذف شود در واقع گفت و گو ها و نوشتار به هم نزدیکتر می شود.
با حذف صفر اتفاقی رخ نمی دهد
استادیار گروه آموزشی علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد نیز گفت: اقتصاد با سیاست در ارتباط است، زیرا سیاست یعنی خردورزی دولت و با اینکه همه پول را به عنوان یک موضوع اقتصادی می شناسند، می توان آنرا از منظر سیاسی نیز نگریست و تاکنون پژوهشهای اندکی بین ارتباط پول و سیاست انجام شده است.
روح اله اسلامی با طرح این سوال که چه زمانی ریال در کشور ما ضعیف یا قدرتمند می شود افزود: تحولات سیاسی داخلی و خارجی به صورت بسیار مستقیم واکنش خود را بر روی ارزش پول کشور نشان می دهد و به عنوان نمونه می توان به نتایج انتخابات در داخل کشور یا ایجاد تحریم های خارجی توسط دیگر کشورها اشاره کرد.
وی اظهار داشت: تئوری های مختلف برای سنجش ارزش پول در نظر گرفته می شود و آنچه مشخص است از حدود 50 سال قبل، ریال در حال از دست دادن قدرت خود می باشد و هر چه از نظر اقتصادی پول قدرتمند باشد و در آن رانتی وجود نداشته باشد قدرت و ارزش آن افزایش پیدا می کند.
رئیس گروه مطالعات و برنامه ریزی فرهنگی اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: تئوری رکود و تورم، مجموعه سیاست مالی و پولی یک کشور را تعیین می کند و قدرت مالی با آن ارزش گذاری می شود و شاهد آن هستیم که برخی دولتها زمانی که به مشکل برمی خوردند به سراغ چاپ اسکناس می رفتند.
وی گفت: زمانی که سیاست خارجی کشور در تعامل سازنده با جهان باشد، با صادرات و فروش نفت می تواند ارزهای لازم را وارد کشور کند تا بر پایه پولی کشور تاثیر مثبت داشته باشد، همچنین زمانی که کشور بتواند با بانک های جهانی در ارتباط باشد و در معامله و پرداخت با پرداخت ریال بتواند کالای مورد نیاز خود را تهیه کند باعث قدرت گرفتن ارزش پول ملی می شود.
اسلامی افزود: هسته مرکزی همه تحلیل ها در این است که پول یک واحد فیزیکی بی جان نیست بلکه در مناسبات سیاسی و اجتماعی نقش تعیین کننده دارد.
وی اظهار داشت: زمانی که مردم اقدامات دولت را قبول و به آن اعتماد داشته باشند، ارزش پول زیاد است و مردم می دانند در چند سال آینده دولت برای آنها چه برنامه ای دارد و بر عکس زمانی که احساس کنند سیاست ها متغییر است ارزش پول به عنوان یکی از نماد های کشور دچار افول می شود.
استادیار گروه آموزشی علوم سیاسی دانشگاه فردوسی گفت: اگر عوامل دیگر کشور درست باشد ولی سیاست به معنی قدرت در داخل و ارتباط با جهان تنظیم نباشد باعث کاهش ارزش پول می گردد به عنوان مثال شاهد آن بودیم که وقایع سال 88 و دی ماه سال 96 تاثیر خود را در ارزش پول کشور نشان داد.
وی بر نقش سازنده کشور در مناسبات خارجی تاکید کرد و افزود: باید رفتار عقلانی در مواجهه با سایر کشورها از خود نشان دهیم تا ما را به عنوان یک بازیگر منطقی و قابل پیش بینی به حساب آورند و گرنه پول ما را قبول نمی کند و منزوی می شویم.