چاپ

پایگاه خبری نوید تربت: http://www.navidtorbat.ir
حکیم عمر خیام از ریاضی‌دانان، فلاسفه، ستاره‌شناسان و شاعران بنام ایران در دوره سلجوقی است که نه در عرصه ملی بلکه در جهان نام‌آور و شناخته شده است و اشعارش به زبان‌های مختلف در دنیا ترجمه شده است.

به گزارش نوید تربت به نقل از ایرنا، سازه آرامگاه خیام در فضایی با حال و هوایی شاعرانه در میان درختان تنومند سربه فلک کشیده، قد برافراشته است و همان طور که خواست خود خیام بوده، محیط اطرافش کاملا باز است و مزارش در بهاران گل افشان می شود.

این آرامگاه در سال 1354 توسط وزارت فرهنگ و هنر با شماره 1175 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و اکنون یکی از جاذبه‌های پرطرفدار گردشگران داخلی و خارجی در خطه خراسان رضوی است.

اگرچه پایگاه علمی خیام برتر از جایگاه ادبی اوست و "حجه الحق" لقب داشته است ولی آوازه وی بیشتر به واسطهٔ نگارش رباعیاتی است که شهرت جهانی دارد. رباعیات خیام را به اغلب زبانهای زنده دنیا ترجمه کرده‌اند.

ادوارد فیتز جرالد، نخستین کسی بود که رباعیات خیام را به زبان انگلیسی ترجمه کرد و مایهٔ شهرت بیشتر وی در مغرب‌ زمین شد. خیام نیشابوری را معاصرانش به حکمت، فلسفه، ریاضی، طب و نجوم می شناختند و در دوران کنونی به سبب اشعار نغز و ابتکارش در ابداع `تقویم جلالی` به عنوان معتبرترین و دقیق ترین گاه‌شمار خورشیدی شهرت جهانی دارد.

خدمات نبوغ آمیز این فرزند خراسان در عرصه های مختلف دانش بشری، ادبیات و ماندگاری آن در تاریخ بشر سبب شد تا 28 اردیبهشت در تقویم ملی ایران به نام `روز ملی بزرگداشت خیام` نامگذاری شود.

زادگاه خیام، نیشابور و زندگانی اش در قرن پنج و دهه های نخستین سده ششم هجری بوده است. سال وفاتش 517 شمسی و آرامگاهش در شهر نیشابور زیارتگاه صاحبدلان و ادب دوستان است.

تاریخ زندگانی او با روایات افسانه آمیز درهم آمیخته و سبب شهرتش به خیام، درست معلوم نیست و احتمال داده اند که پدرش خیمه دوز بوده است.

مقبره خیام، دیدنی بی‌تکرار

مقبره خیام از لحاظ معماری و ساخت یکی از مهمترین بناهای ساخته شده در زمان خود است. این بنای جادویی مبتنی بر اصول ریاضی و مثلثاتی خیامی با نمادهایی از نجوم و درج اشعاری زیبا از وی محاسبه، طراحی و ساخته شده است که این اثر را به یکی از جاذبه های جهانی تبدیل کرده است.

مرداد سال 1335 انجمن آثار ملی در نامه‌ای به مهندس هوشنگ سیحون نوشت که وضع بنای موجود آرامگاه حکیم عمر خیام متناسب با شخصیت علمی و هنری خیام نیست و انجمن در نظر دارد در این مورد اقداماتی به عمل آورد.

از وی خواسته شده بود طرح و نقشه جدیدی متناسب با شخصیت خیام طراحی کند. محل جدید آرامگاه انتخابی سیحون در گوشه شمالی باغ مورد تایید انجمن قرار گرفت و در پی آن طرح پیشنهادی وی در 1337 به دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران فرستاده شد.

سیحون درباره ساخت این آرامگاه می نویسد: شنیده بودم خیام گفته بود که گور من در موضعی باشد که هر بهاری شمال بر من گل افشانی کند. بنابراین بنای یادبود باید طوری ساخته می شد که باز باشد و این خواسته خیام انجام شود و هم اکنون این بنا در میان درختان کاج تنومند و زردآلو قرار دارد.

در سال 1338 ساخت آرامگاه وی آغاز شد و در این سال قسمت‌های عمده کار از جمله گودبرداری، بتن ریزی‌های بنا و طرح محوطه به اجرا درآمد و در سال 1341 کار ساختمان آرامگاه به پایان رسید.

ارتفاع مقبره 22 متر است و استخوان بندی اصلی آن فلزی محاط در پوششی بتنی است. شکل بنا در پایین تقسیم بندی 10 گانه دارد و فاصله پایه‌ها پنج متر است.

اضلاع بنا مستقیم به سمت بالا ادامه یافته و به صورت اشکال هندسی منظم تو رفتگی پیدا می‌کنند و بعد به صورت تقریبا مخروطی شکل به هم رسیده شبه گنبدی را در بالا به وجود می‌آورند که قسمت عمده آن مشبک و توخالی و یادآور ستاره‌ای است که نماد شخصیت علمی و ستاره شناسی خیام تلقی می‌شود.

سطح داخل و خارج مقبره با کاشی های معرق و اشعار خیام مزین شده است و روکار بنا معرق کاری سنگی است و با قطعات نازک سنگ های محکم و شفاف ساخته شده است و در کنار آرامگاه، هفت خیمه سنگی بسیار زیبا وجود دارد که در زیر هرکدام یک حوض آب با کاشی فیروزه‌ای رنگ ساخته شده است.

نمود شخصیت چندبعدی خیام در بنای آرامگاه

خیام در واقع سه شخصیت دارد، ریاضی دان، منجم و شاعر که باید هر سه شخصیت در بنا نشان داده می ‌شد؛ دایره کف این بنا به 10 قسمت تقسیم شده است به طوری که برج یادبود بر 10 پایه مستقر است و عدد 10 اولین عدد 2 رقمی ریاضی است و پایه اصلی بسیاری از اعداد است.

از هر یک از پایه‌ها 2 تیغه مورب به طرف بالا حرکت می‌کند به ترتیبی که با تقاطع این تیغه‌ها حجم کلی برج در فضا ساخته می‌شود و چون تیغه‌ها مورب‌ هستند خطوط افقی آنها باید ناظر به محور عمودی برج باشد. تیغه‌ها به صورت مارپیچ شکل به طرف بالا حرکت می‌کنند تا با هم تلاقی کنند و از طرف دیگر سر در بیاورند که خود یک شکل پیچیده ریاضی و مهندسی‌ است.

به گفته کارشناسان این شکل با عدد 10 سمبل دانش ریاضی خیام است و برخورد تیغه‌ها با یکدیگر فضاهای پر و خالی و به خصوص در بالا ستاره‌های درهمی را به وجود می‌آورند که از لابلای آنها آسمان آبی نیشابور پیداست و به تدریج به طرف نوک گنبد، ستاره‌ها کوچکتر می‌شوند تا در آخر یک ستاره پنج پر آنها را کامل می‌کند.

این ستاره‌ها و آسمان اشاره به شخصیت نجومی خیام دارد و اما برخورد تیغه ها با هم 10 لوزی بزرگی می سازند که باید با کاشی کاری پر شوند.

دیواره‌های بنا با رباعیات خیام به صورت خط شکسته و در هم به روش سیاه مشق های خطاطان بزرگی مانند میرعماد و بعضی استادان شکسته نویس با کاشی به صورت نقوش انتزاعی تزیین شده است.

به تقاضای انجمن آثار ملی، شادروان استاد جلال الدین همایی 20 رباعی به این منظور انتخاب کرد و استاد مرتضی عبدالرسولی زیبانویسی ها را انجام داد و دور تا دور برج، یک دایره وسیع به مرکز خود برج با سنگ گرانیت ساخته شده است با اجزای مثلثی شکل و ورفتگی و برون آمدگی هایی که تا اندازه‌ای شکل خیمه را تداعی می‌کنند و این نیز اشاره ای به نام خیام است.