در سراسر جهان چندین شهر باستانی زیر آب دریا‌ها از دیده‌ها پنهان شده است.

آتلانتیس افسانه‌ای را فراموش کنید، این شهر‌ها که از آن سخن می‌گوییم روزی روزگاری محل زندگی مردمانی بوده است اما بر اثر فاجعه‌های طبیعی، بالا آمدن آب دریا‌ها یا شاید سیلاب‌های عمدی زیر آب رفته است.
همراه با بی‌بی‌سی به این شهر‌های زیر آب سفر می‌کنیم و نقش‌و‌نگار شگرف کاشی‌های دیرین، خط‌ نگاره‌های هیروگلیف و تندیس‌های بلند‌بالایی را که زمانی زیور زمین بودند تماشا می‌کنیم.

بای، ایتالیا
روزی روزگاری بای شهر ضیافت‌های رومیان باستان بود و به دلیل چشمه‌های آب‌گرم آرامش‌بخش و هوای خوش و بنا‌های باشکوهش مشهور بود. ژولیوس سزار و نرون هر دو ویلا‌هایی اشرافی در این مکان داشتند و امپراتور روم ترایانوس هادریانوس معروف به هادریان در سال 138 میلادی در این شهر درگذشت.

متأسفانه همان فعالیت‌های آتشفشانی که باعث جوشش چشمه‌های آب‌گرم معروف این شهر می‌شد باعث نابودی آن شد. این شهر در ارتفاعات فلگریا و دامنهٔ آتشفشانی در نزدیکی ناپل بنا شده بود.
⁩
در طول زمان برادیسیسم پدید آمد که در جریان آن سطح زمین به‌تدریج بین چهار تا شش متر پایین رفت و به‌ دنبال آن کل شهر زیر آب از دیده‌ها پنهان شد.

در سال 2002، مقامات محلی شهر زیر‌آبی بای را منطقهٔ حفاظت‌شدهٔ دریایی اعلام کردند به این معنی که غواصان فقط با مجوز و راهنما می‌توانند از بقایای این شهر زیر‌ آب بازدید کنند.

در افسانه‌های باستان بارها شنیده‌ایم که هرقلیون قدمگاه هرکول پهلوان یونان باستان در مصر است و مکانی است که پاریس و هلن که دلدادهٔ یکدیگر بودند پیش از جنگ تروا یکدیگر را ملاقات کردند.

تونیس نام اصلی مصری این شهر است در‌حالی‌که هرقلیون نام یونانی است که به افتخار هرکول به این شهر داده شده است.

این شهر بر دهانهٔ غربی رود نیل واقع شده است که بندری پر‌رونق بوده است. کالا‌های منطقهٔ مدیترانه از این شبکه عبور می‌کرده است و کشف بقایای 60 کشتی بزرگ و یافتن بیش از 700 لنگر شاهدی بر این موضوع است.

یکی از آثار ارزشمند کشف‌شده از این شهر زیر‌آب‌رفته  فرمان سائیس است. این لوح سنگی دو‌متری سیاه‌رنگ که سنگ یادبود است با تصویر‌نگاره‌ها یا خط هیروگلیف قرن چهارم نگاشته شده است که جزئیات دقیق روش نگارش مصریان آن دوران  را به نمایش می‌گذارد و شاهدی  برای وجود شهر تونیس ــ هرقلیون است.

روستای درونت، دربی‌شایر به طور عمدی به زیر آب رفت تا سد لیدی‌بائر ساخته شود. شهر‌هایی مانند دربی، لستر‌، ناتینگهام و شفلد در نیمهٔ قرن بیستم گسترش پیدا کردند و افزایش جمعیت این شهرها نیاز به منبع آب وسیع‌تری داشت به این‌منظور ناچار باید سد و مخزن آب جدیدی ساخته می‌شد.

ابتدا قرار بود دو سد ساخته شود، به این ترتیب هودن و درونت که بالای دره بودند نجات پیدا می‌کردند اما کمی بعد دریافتند که دو سد کافی نیست و سد سوم هم باید ساخته شود. کار احداث سد سوم در سال 1935 شروع و در سال 1945 به پایان رسید و روستای درونت به طور کامل زیر آب رفت.

در طول تابستان‌های گرم سطح آب سد لیدی‌بائر آنقدر پایین می‌آید که می‌توان بقایای این روستا را دوباره دید و بازدیدکنندگان به تماشای آن می‌آیند.

حدود 25 سال است که شهر تفریحی ویلا‌اپکوئن پس از آشکار شدن در سال 2009 دوباره در زیر امواج مدفون شده است.

این شهر در سال 1920 در سواحل دریاچهٔ نمک اپکوئن کشف شد، مکانی تفریحی که گردشگران به قصد آب‌تنی به سواحل آن می‌آمدند.
مشهور بود که آب دریاچه خاصیت‌های درمانی دارد.

آب این دریاچه به طور طبیعی در سیلاب‌ها و خشکسالی‌ها بالا و پایین می‌آمد اما در سال 1980 چند سال بارش فراوان باران باعث بالا رفتن آب دریاچه شد. دیواره‌ای برای محافظت این شهر ساحلی ساختند.

اما توفان سال 1985 باعث بالا‌ آمدن آب دریاچه و ویران شدن دیوار محافظ شد و شهر در زیر 10 متر آب‌نمک فرساینده مدفون شد. در سال 2009 سطح آب پایین آمد و شهر ویلا اپکوئن دوباره پدیدار شد.

این روزها پورت‌رویال روستای آرام ماهیگیری است اما در روزگار شکوفایی‌اش در قرن 17 میلادی به دلیل حضور انبوه دزدان دریایی در این شهر لقب “شرور‌ترین شهر جهان” پیدا کرده بود.

پورت‌رویال مهم‌ترین مرکز تجارت و هم‌چنین خرید‌و‌فروش برده برّ جدید (نیمکرهٔ غربی زمین) به سرعت گسترش پیدا می‌کرد. در سال 1662 تعداد ساکنان آن 740 نفر بودند اما در سال 1692 این تعداد به 6500 تا 10،000 نفر رسید.

آنها در خانه‌های آجری و چوبی زندگی می‌کردند که بیشتر چهار‌طبقه بودند.

20 دقیقه مانده به نیمروز 7 ژوئن سال 1692، زمین‌لرزهٔ شدیدی پورت‌رویال را لرزاند که باعث سونامی شد. حدود دو‌سوم شهر زیر آب رفت که از انبار‌های ساحلی شروع شد و به بخش‌های مرکزی شهر رسید. گمان بر این است که در آن روز 2000 نفر کشته و تعداد زیادی زخمی شدند.
در میان بقایای این شهر و صد‌ها کشتی غرق‌شده می‌توان غواصی کرد اما این کار نیاز به مجوز دولتی دارد.