بزرگنمایی:

پایگاه خبری نوید تربت:www.navidtorbat.ir
آخرین گذر سیاره زهره از مقابل خورشید در سال 2012 بوده است و برای گذر بعدی باید نزدیک به یک قرن منتظر بمانیم.

به گزارش  اسپیس، ‌ دو سال اخیر برای بسیاری از ما درسی به همراه داشته است و آن قدردانی از داشته‌ها است. هرج و مرج ناشی از همه‌گیری کووید-19، روابط، تجارت و امتیازاتی را که ما اغلب بدون آنکه بدانیم از آنها بهره‌مند بودیم دچار اختلال کرد.

"تام کرس"(Tom Kerss) اخترشناس، می‌نویسد: من به عنوان یک دنبال‌کننده‌ی مناظر آسمانی، کار خود را صرف سفر کرده‌ام تا شاهد برخی از بزرگترین مناظر آسمانی باشم. در واقع، من به اندازه کافی خوش شانس بوده‌ام که به لطف شبکه جهانی سفر، تقریباً تمامی موارد موجود در فهرست آرزوهای نجومی را تیک بزنم و تنها زمانی که این موضوع در سال 2020 متوقف شد، متوجه شدم که چقدر خوش شانس بوده‌ام.

اکنون، فرصت‌ها بار دیگر باز می‌گردند، اما برخی از رویدادها بسیار نادر هستند. به همین دلیل است که 10 سال پیش، بدون اینکه هیچ ایده‌ای از قرنطینه جهانی در ذهنم داشته باشم، یک سفر رفت و برگشت 16000 مایلی(26000 کیلومتری) را آغاز کردم تا شاهد چیزی باشم که دیگر هرگز در طول زندگی من رخ نخواهد داد: گذر زهره از مقابل خورشید.

این تنها توانایی سفر کردن نبود که این تجربه را ممکن ساخت، بلکه قدرت شگفت‌انگیز پیش‌بینی در ستاره‌شناسی مدرن بود. به استثنای بارش‌های شهاب‌سنگی، گذر غیرمنتظره دنباله‌دارها و ابرنواخترها، تقریباً امروزه غیرقابل تصور است یک رویداد آسمانی کسی را غافلگیر کند. به عنوان مثال، ماه گرفتگی، دیگر هیچ کدام از ما را غافلگیر نمی‌کند.

البته ما همیشه از چنین قدرتی برای پیش‌بینی برخوردار نبوده‌ایم. در سال 1610، گالیله که برای اولین بار فازهای زهره را مشاهده کرد، زمینه جدیدی را بنا کرد. او نقاشی‌های خود در این مورد را در سال 1623 منتشر کرد. "یوهانس کپلر "(Johannes Kepler) نیز پس از این دقیق‌ترین جداول منظومه را بر اساس بهترین مشاهدات موجود منتشر کرد. این جداول در زمان خود بسیار خوب بودند، اما کامل نبودند.

در میان آن جداول گرانبها، "کپلر" پیش‌بینی کرد که در سال 1631، عطارد و زهره از روبه‌روی خورشید عبور خواهند کرد. او همچنین گذر زهره و خورشید را برای سال 1639 و گذر دیگری را در سال 1761 پیش‌بینی کرد. گذر زهره در سال 1631 دقیقاً طبق برنامه در ماه دسامبر اتفاق افتاد، اما متأسفانه کسانی که قصد دیدن آن را داشتند به دلیل آب‌وهوای نامناسب و دید حاشیه‌ای در سراسر اروپا با مشکل مواجه شدند. گالیله احتمالا از ندیدن یکی از این گذرها در طول زندگی خود ناامید شده است. این تنها گذر زهره بود که او دیدنش را از دست داد، اگرچه نمی‌دانست که به اندازه کافی برای گذر بعدی عمر کرد!

در سال 1639، ستاره‌شناس انگلیسی، "جرمیا هوراکس"(Jeremiah Horrocks)، جداول "کپلر" را با استفاده از مشاهدات و استعداد خود در ریاضیات بهبود بخشید. او گذر زهره را در دسامبر همان سال پیش‌بینی و چند هفته‌ قبل از وقوع آن را اطلاع داد.

"کپلر" مرتکب اشتباه محاسباتی شده بود و "هوراکس" تبدیل به یکی از معدود کسانی در جهان شد که گذر زهره را تماشا کرد. در آن زمان گالیله هنوز زنده بود اما تقریباً تمام بینایی خود را تا سال 1638 از دست داده بود.

از آن زمان تاکنون تنها شش گذر زهره رخ داده است. یکی از آنها طبق پیش‌بینی کپلر در سال 1761 رخ داد و سایر موارد در سال‌های 1769، 1874، 1882، 2004 و 2012 به وقوع پیوستند. گذر بعدی تا سال 2117 رخ نخواهد داد و با در نظر گرفتن این موضوع، من تمام تلاش خود را به کار بردم تا آخرین مورد را 10 سال پیش به طور کامل مشاهده کنم.

گذر سال 2012 بیش از شش ساعت و نیم به طول انجامید که از پنج ژوئن آغاز و تا روز بعد ادامه یافت و دید متمرکز آن بر روی اقیانوس آرام بود. این پدیده به طور گسترده در سراسر ایالات متحده آمریکا، اروپا، آفریقای شرقی، آسیا و استرالیا دیده شد، اما یک مکان خاص نوید رویت کامل آن را در ارتفاع در بخشی از بهشت می‌داد و آن هاوایی بود.

همراه با صدها ناظر آسمان دیگر، من برنامه‌ای برای مشاهده گذر سیاره زهره از دامنه‌های کوه "مائونا کیا"(Mauna Kea)(بلندترین آتشفشان روی زمین) ریختم. قله این کوه، خانه برخی از قدرتمندترین تلسکوپ‌های جهان است، اما بازدید طولانی مدت از آن در چنین هوای رقیقی می‌تواند بدون سازگاری اولیه، خطرناک باشد.

در واقع، طی یک سفر کوتاه به قله، به سرعت از نفس افتادم. خوشبختانه، "ایستگاه اطلاعات بازدیدکنندگان"(Visitor Information Station) در فاصله 9200 فوتی (2.8 کیلومتری) از سطح دریا، چالش‌های کمتری دارد و پایگاهی فوق‌العاده برای مسافران برای راه‌اندازی تلسکوپ‌هایشان است.

شوق و هیجان زیادی وجود داشت زیرا بسیاری از کسانی که به دنبال مشاهده این گذر بودند، شاهد ماه گرفتگی جزئی زیبایی در تاریخ 3 و 4 ژوئن پس از ورود به هاوایی یا اندکی پس از آن بودند. ماه گرفتگی به خودی خود منظره فوق‌العاده‌ای بود، اما در مقایسه با آنچه قرار بود اتفاق بیفتد، در حد یک دستگرمی بود.

صبح روز پنج ژوئن، من دو تلسکوپ کوچک را در "ایستگاه اطلاعات بازدیدکنندگان" در میان ده‌ها تلسکوپ دیگر با اندازه‌ها و طرح‌های مختلف نصب کردم. تلسکوپ‌های من دو موردی بودند که می‌توانستم در چنین سفر طولانی با خود ببرم. من چندین روز را در لندن گذرانده بودم و تلسکوپ‌ها را با تجهیزات دوربینم آزمایش کرده بودم تا اطمینان حاصل کنم که مشاهدات خوبی انجام می‌دهم.

در "مائونا کیا"، تلسکوپ‌ها را به سرعت تنظیم کردم. با افزایش انتظار در طول صبح، سکوتی در میان جمعیت حاکم بود. سپس اندکی پس از بعد از ظهر به وقت محلی، لبه سیاه سایه زهره بر روی صورت خورشید ظاهر شد.

با آغاز گذر زهره از مقابل خورشید صدای جمعیت ناظر بلند شد و فرآیندی که کمی بیش از 15 دقیقه طول کشید، به تشویقی از شادی و هیجان ختم شد.

دانشمندان اکنون به فواصل آسمانی اطمینان دارند.

به هر حال، فقط تعداد بسیار کمی از ما که شاهد گذر زهره در سال 2012 بوده‌ایم، آنقدر عمر خواهیم کرد که بتوانیم گذر بعدی را در سال 2117 ببینیم. فکر نمی‌کنم من جزو این دسته خوش‌شانس از افراد باشم اما اگر تا 131 سالگی عمر کردم آنگاه با یک گزارش کامل برمی‌گردم!

خوشبختانه، گذرهای عطارد رایج‌تر است و حدود 13 بار در هر قرن رخ می‌دهد.

همچون گذرهای زهره، گذرهای عطارد نیز در فواصل مساوی از هم رخ نمی‌دهند. ما دو مورد از آن‌ها را در سال‌های 2016 و 2019 داشتیم اما گذر بعدی اکنون 10.5 سال دیگر رخ خواهد داد.

گذرها از آن جهت نادر هستند که مدارهای هر دو سیاره نسبت به مدار زمین متمایل است. عطارد هفت درجه و زهره 3.4 درجه. این سیارات باید در وضعیتی موسوم به "مقارنه سفلی"(inferior conjunction) یعنی در میان خورشید و زمین قرار بگیرند در حالی که از یکی از دو نقطه‌ای که مدار این سیارات مدار زمین را قطع می‌کند عبور کنند.

چنین ترکیبی غیرمعمول است. عطارد از آنجایی که به خورشید نزدیک‌تر است و بنابراین با سرعت بیشتری یک دور مدار خود را طی می‌کند، به طور منظم‌تری در وضعیت مقارنه سفلی قرار می‌گیرد و بنابراین فرصت‌های بیشتری برای وقوع گذر از جلوی خورشید فراهم می‌شود. یک جرم طبیعی دیگر در آسمان ما وجود دارد که گذر انجام می‌دهد و این کار را به میزان بیشتری نیز انجام می‌دهد و آن ماه است.

ماه که هر 29.5 روز یک‌بار مقارنه را تجربه می‌کند، سالیانه دو تا پنج گذر انجام می‌دهد. ما به این رویدادها خورشیدگرفتگی می‌گوییم، اما از نظر فنی گذر هستند.

قمر زمین در طول انتظار طولانی برای سال 2032 با خورشید گرفتگی‌های فراوان ما را سرگرم خواهد کرد. 25 اکتبر خورشید گرفتگی جزئی بعدی را به ارمغان می‌آورد که در سراسر اروپا، خاورمیانه و بخش‌هایی از آسیا و آفریقا قابل مشاهده است. در 20 آوریل 2023 خورشید گرفتگی کامل بر فراز اقیانوس آرام جنوبی، شامل بخش‌هایی از اندونزی، پاپوآ گینه نو و غرب استرالیا رخ می‌دهد. اواخر سال آینده در روز 14 اکتبر، خورشید گرفتگی حلقوی یا "حلقه آتش" بر فراز ایالات متحده، آمریکای مرکزی و آمریکای جنوبی پدیدار می‌شود.

از هم اکنون تا پایان سال 2023، بخش بزرگی از جمعیت زمین این شانس را خواهند داشت که بخشی از چهره خورشید که توسط ماه پوشانده شده است را ببینند.